Beschränkt, ihr Weisen dieser Welt
BWV 443 uitgevoerd door Daniel Johannsen en Leo van Doeselaar
Walburgiskerk, Zutphen
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Onvergelijkbare liefde
Een lied uit Schemelli’s Gesangbuch over Gods onvoorwaardelijke vriendschap
Menselijke interactie is niet altijd onvoorwaardelijk en onbaatzuchtig; we verwachten immers maar al te vaak iets terug van de mensen aan wie we ons verbinden. Hoe anders is de goddelijke liefde, ook volgens bijvoorbeeld de dichter van dit Schemelli-lied, theoloog Christoph Wegleiter (1659–1706). Hij wijst erop dat God zijn vriendschap schenkt aan mensen die hem nooit eenzelfde genade kunnen teruggeven. Jezus ging om met de ‘underdogs’ van zijn tijd – tollenaars, prostituees, verschoppelingen – en door zelfs met hen aan tafel te gaan, schond hij bewust de joodse reinheidswetten en gaf hij een krachtig voorbeeld van universele en onvoorwaardelijke liefde.
Het gepaste menselijke antwoord op het goddelijke verbond tussen hemel en aarde kan volgens Wegleiter bestaan uit liefde, trouw en lofprijzing. De dichter schildert de mooiste beelden van die liefde en lofprijzing met een reeks van ‘koosnamen’ voor Jezus, die allemaal verwijzen naar Bijbelse thema’s: Goël (verlosser, losser uit slavernij), Immanuel (God met ons), Salomo (vriend van wijsheid, letterlijk ‘man van vrede’), Jonathan (ware vriend voor David), Bräutigam (bruidegom) en Mann (echtgenoot).
Het gebed dat gezongen wordt in BWV 443 eindigt vol goede moed en vertrouwen: geen vijand zal ons ooit van Jezus kunnen scheiden. En als ultiem bewijs van trouw prijkt op het graf van de gelovige het wondermooie motto dat hier als refrein elk couplet afsluit: ‘Mein Freund ist mein, und ich bin sein’ (Mijn vriend is de mijne, en ik ben de zijne). Dit citaat uit het Hooglied is ook de tekst van het fraaie duet uit Bachs cantate Wachet auf, ruft uns die Stimme (BWV 140).
Musicalisches Gesang-Buch G.C. Schemelli
Liedboeken voor privégebruik waren in de achttiende eeuw een belangrijke tool voor eenvoudige, huiselijke devotie. Zo verschenen van Johann Freylinghausens Geistreiches Gesangbuch maar liefst 17 edities tussen 1704 en 1734. Twee jaar later lanceerde piëtist Georg Christian Schemmel alias Schemelli zijn eigen gezangboek met niet minder dan 954 gezangen, waarvan 69 met melodie, tekstbegin en baslijn. Om de concurrentie voorbij te streven, betrok hij misschien wel de beroemdste muziekconsulent ooit, én de muziekleraar van zijn zoontje: Bach. Van de 21 originele melodieën in de bundel (BWV 439-509) worden er na intensief onderzoek nog maar drie met zekerheid toegeschreven aan de Thomascantor: BWV 452, 478 en 505; de andere zijn begeleidingen, herwerkingen en verbeteringen. Bachs precieze rol in Schemelli’s Gesangbuch zal wel altijd een mysterie blijven.
- BWV
- 443
- Titel
- Beschränkt, ihr Weisen dieser Welt
- Instrument
- tenor
- Genre
- liederen en aria's
- Serie
- Schemelli’s Musicalisches Gesang-Buch
- Jaartal
- vóór april 1736
- Tekstdichter
- Christoph Wegleiter
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Beschränkt, ihr Weisen dieser Welt,
die Freundschaft immer auf die gleichen
und leugnet, dass sich Gott gesellt
mit denen, die ihn nicht erreichen;
ist Gott schon alles, und ich nichts,
ich Schatten, er die Quell des Lichts,
er noch so stark, ich noch zu blöde,
er noch so rein, ich noch zu schnöde,
er noch so groß, ich noch so klein.
Mein Freund ist mein, und ich bin sein
Mein Goel, mein Immanuel,
mein Mittler konnte Mittel finden,
sich meiner hocherhebten Seel,
die ihn herabzog, zu verbinden;
mein Salomo, mein Jonathan,
mein Bräutigam, mein Gott und Mann
kam von dem Himmel auf die Erden,
mein Mut und Blutesfreund zu werden,
an Leib und Geist, mein Fleisch und Bein.
Mein Freund ist mein, und ich bin sein.
Es zürn’ und stürme jeder Feind,
er macht nicht, dass ich viel erstaune,
der Richter ist mein bester Freund,
drum schreckt mich nicht die Weckposaune;
ob Erd und Himmel bricht und kracht,
ob Leib und Seele mir verschmacht’,
wann meine Beine schon verwesen,
so wird mein Wahlspruch doch zu lesen
noch haften an dem Grabesstein:
Mein Freund ist mein, und ich bin sein!
Vertaling
Beperk, o wijzen van deze wereld,
je vriendschap altijd tot je gelijken
en weet dat God niet naast hen staat
die hem niet erkennen.
Ook al is God alles en ik niets,
ik schaduw, hij de bron van het licht,
hij nog zo sterk, ik nog te onnozel
hij nog zo rein, ik nog te ellendig,
hij nog zo groot, ik nog zo klein:
mijn vriend is van mij en ik ben van hem.
Mijn Geüel, mijn Immanuël,
mijn middelaar heeft middelen kunnen vinden
om zich met mijn opgestegen ziel
die hem naar zich toe had getrokken, te verbinden.
Mijn Salomo, mijn Jonathan,
mijn bruidegom, mijn God, mijn man
is uit de hemel naar de aarde gekomen
om mijn steun en bloedbroeder te worden
in lichaam en geest, in vlees en gebeente:
mijn vriend is van mij en ik ben van hem.
Laat elke vijand maar woeden en aanvallen,
hij wekt bij mij geen verbazing,
de rechter is mijn beste vriend,
daarom jaagt de wekbazuin mij geen angst aan.
Of aarde en hemel nu breken en kraken,
of mijn lichaam en mijn ziel ook versmachten,
als mijn beenderen al verteerd zijn,
dan zal mijn lijfspreuk nog steeds leesbaar
op mijn grafsteen staan:
mijn vriend is van mij en ik ben van hem
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 3 juli 2025
-
- Opnamedatum
- 28 mei 2024
-
- Locatie
- Walburgiskerk, Zutphen
-
- Tenor
- Daniel Johannsen
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Instrument
- Henrick Bader, 1639/1643
-
- Regie en beeldmontage
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Danny Noordanus, Manon Hoskens, Remco van Leest
-
- Grip
- Wouter Visser
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie
- Lisanne Marlou de Kok
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!