Das Wohltemperirte Clavier II nr. 6 in d klein
BWV 875 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in Stadion Galgenwaard, Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Tegenbewegingen
Een rusteloos tweeluik met een vleugje melancholie
Muziek is emotie. De klankdenkers van de barok maakten deze wetenschap heel concreet: in de zeventiende en een groot deel van de achttiende eeuw beschouwden componisten elke toonsoort als een universum op zich. Elke toonsoort kreeg eigen karaktertrekken of ‘affecten’ toebedeeld. De verschillende representanten van deze Affectenleer – bijvoorbeeld Charpentier en Mattheson – waren soms zeer eensgezind in hun lijstjes met gemoedstoestanden, maar soms ook helemaal niet.
Over de sfeer van de toonsoort van BWV 875 – d klein - waren de klankdenkers het eens: serieus, devoot, gevoelig. Mattheson voegt er nog aan toe dat d klein ook vermakelijk kan zijn. Niet op een springerige maar op een vloeiende manier. En dit is hoe we de prelude van BWV 875 uit het Wohltemperirte Clavier II kunnen duiden: het is een moto perpetuo van loopjes die op elkaar afstormen zonder te botsen (de handen kruisen elkaar wel op verschillende momenten). Er bestaan opvallend veel kopieën van het werk: een teken dat Bachs leerlingen het goed te spelen vonden én het bijzonder indrukwekkende werk graag ter hand namen.
In de fuga staan snelle en trage bewegingen tegenover elkaar. Rappe triooltjes gaan vlot de hoogte in. Achtste noten dalen weer statig de trap af: trede voor trede, halve toon op halve toon. Bach laat deze chromatiek maar een beetje gebeuren - meer dan genoeg harmonisch avontuur elders in het WTC. In plaats van harmonie speelt Bach hier met structuur. De woelende, drukke ‘kop’ van het thema gaat een eigen leven leiden. Vooral in de drie ‘stretti’, waarin de stemmen elkaar in de rede vallen: de ene stem zet al in terwijl de andere nog moet uitspreken. Het eerste stretto klinkt iets na het midden, als alt en discant elkaar najagen. Het tweede enkele maten verder als alt en bas hetzelfde doen maar omgekeerd. Het derde net voor het ingetogen slot nog eens met de drie stemmen samen, rectus én inversus tegelijk. Virtuoos in elke zin!
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 875
- Titel
- Prelude en fuga in d klein
- Bijnaam
- nr. 6 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1739-1740
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 3 november 2022
-
- Opnamedatum
- 13 februari 2022
-
- Locatie
- Stadion Galgenwaard, Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besselaar
-
- Muziekopname
- Lilita Dunska, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Lilita Dunska
-
- Camera, licht
- David Koster
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Productie
- Josine Olgers
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!