Was Gott tut, das ist wohlgetan
BWV 99 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Grote Kerk, Naarden
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Worstelen met ellende
Het contrast tussen vertrouwen en twijfel inspireerde Bach tot muzikale contrasten.
Deze cantate stamt uit Bachs tweede jaar in Leipzig. Hij werkte toen aan een volledige serie zogenaamde koraalcantates, waarbij hij zich elke week liet inspireren door een bekend kerklied. De tekst van het eerste en laatste couplet gebruikte hij meestal letterlijk, de tussenliggende verzen werden bewerkt zodat ze aansloten bij de lezing van de dag – in dit geval de Bergrede.
In eerste instantie lijkt het feestelijke begin op een concert met verschillende solo-instrumenten. Pas als de sopranen inzetten met een melodie in lange noten, blijkt dat het om kerkmuziek gaat. De sfeer is opgetogen, en als een soort motto torent de sopraanmelodie uit boven de introductie: ‘Was Gott tut, das ist wohlgetan’ (wat God doet, is een weldaad).
Hoewel ook in het slotkoraal de opgewektheid overheerst, slaan in de tussenliggende delen de aarzeling en angst toe. Er is dus alle gelegenheid om het contrast tussen vertrouwen en twijfel muzikaal kleurrijk in te vullen. In het eerste recitatief voor bas wordt het godsvertrouwen nog bevestigd. Maar in de tenoraria wordt behoorlijk wat nadruk gelegd op de vele bitterheden die de sterveling vanwege de ondoorgrondelijke wegen van God moet doormaken – zowel in de tekst als ook in de hondsmoeilijke fluitpartij. In het tweede recitatief verkondigt de alt niettemin het leed vastberaden te zullen doorstaan. Waarna alt en sopraan in hun duet toch nog eens stilstaan bij het ellendige lot dat degene wacht die zijn kruis niet geduldig weet te dragen. Het pleit wordt ten slotte beslecht door een onverkort positief slotkoraal, dat de balans uiteindelijk toch naar de optimistische kant doet doorslaan.
Als Bach dit koraal een kleine tien jaar later voor cantate BWV 100 opnieuw gebruikt, zijn de referenties aan het leed aan deze en gene zijde helemaal verdwenen. Hier gebruikt hij de koraaltekst letterlijk, zonder omdichtingen of toevoegingen. Het is iets wat veel van zijn latere werk kenmerkt: de worsteling met het lijden heeft plaatsgemaakt voor een rotsvast vertrouwen in de troostende Vader.
- BWV
- 99
- Titel
- Was Gott tut, das ist wohlgetan
- Instrument
- Traverso
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1724
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- Samuel Rodigast/onbekende bewerker
- Bestemming
- vijftiende zondag na Trinitatis
- Eerste uitvoering
- 17 september 1724
- Bijzonderheden
- Er zijn twee andere cantates met deze titel, BWV 98 en BWV 100.
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Chor
Was Gott tut, das ist wohlgetan,
es bleibt gerecht sein Wille;
wie er fängt meine Sachen an,
will ich ihm halten stille.
Er ist mein Gott,
der in der Not
mich wohl weiss zu erhalten;
drum lass ich ihn nur walten.
2. Rezitativ (Bass)
Sein Wort der Wahrheit stehet fest
und wird mich nicht betrügen,
weil es die Gläubigen nicht fallen noch verderben lässt.
Ja, weil es mich den Weg zum Leben führet,
so fasst mein Herze sich und lässet sich begnügen
an Gottes Vatertreu und Huld
und hat Geduld,
wenn mich ein Unfall rühret.
Gott kann mit seinen Allmachtshänden
mein Unglück wenden.
3. Arie (Tenor)
Erschüttre dich nur nicht, verzagte Seele,
wenn dir der Kreuzeskelch
so bitter schmeckt!
Gott ist dein weiser Arzt
und Wundermann,
so dir kein tödlich Gift einschenken kann,
obgleich die Süßigkeit verborgen steckt.
4. Rezitativ (Alt)
Nun, der von Ewigkeit geschloss’ne Bund
bleibt meines Glaubens Grund.
Er spricht mit Zuversicht
im Tod und Leben:
Gott ist mein Licht,
ihm will ich mich ergeben.
Und haben alle Tage
gleich ihre eigne Plage,
doch auf das überstandne Leid,
wenn man genug geweinet,
kommt endlich die Errettungszeit,
da Gottes treuer Sinn erscheinet.
5. Duett (Sopran, Alt)
Wenn des Kreuzes Bitterkeiten
mit des Fleisches Schwachheit streiten,
ist es dennoch wohlgetan.
Wer das Kreuz durch falschen Wahn
sich vor unerträglich schätzet,
wird auch künftig
nicht ergötzet.
6. Choral
Was Gott tut, das ist wohlgetan,
dabei will ich verbleiben.
Es mag mich auf die rauhe Bahn
Not, Tod
und Elend treiben,
so wird Gott mich
ganz väterlich
in seinen Armen halten;
drum lass ich ihn nur walten.
Vertaling
1. Koor
Wat God doet, is een weldaad,
zijn wil is rechtvaardig;
hoe hij mijn zaken regelt,
zal ik niet weerspreken.
Hij is mijn God,
die mij in de nood
goed weet te behouden;
daarom laat ik hem graag begaan.
2. Recitatief
Zijn woord van waarheid staat stevig
en zal mij niet bedriegen, want het laat
de gelovigen niet vallen en stort hen niet in het verderf.
Ja, omdat het woord mij de weg naar het leven wijst,
vat mijn hart moed en is tevreden
met Gods vaderlijke trouw en genade
en is geduldig,
als een ongeluk mij treft.
God kan met zijn almachtige hand
het ongeluk van mij afwenden.
3. Aria
Laat je niet afschrikken, angstige ziel,
als de kelk van het kruis
zo bitter smaakt!
God is jouw wijze arts
en wonderdoener,
die jou geen dodelijk gif zal inschenken,
al is het zoet niet direct te proeven.
4. Recitatief
Nu, de voor eeuwig gesloten bond
blijft het fundament van mijn geloof.
Hij spreekt met vertrouwen
in de dood en tijdens het leven:
God is mijn licht,
aan hem wil ik mij toevertrouwen.
En ook als alle dagen
hun eigen leed kennen,
dan volgt op het lijden dat is doorstaan,
na genoeg te hebben geweend,
uiteindelijk de tijd van de redding,
waarin Gods trouw naar voren komt.
5. Duet
Als de bitterheid van het kruis
en het zwakke vlees met elkaar strijden,
is het toch een weldaad.
Wie het kruis in een waanvoorstelling
als ondraaglijk beschouwt,
zal ook in de toekomst
geen genot toevallen.
6. Koraal
Wat God doet, is een weldaad,
daar wil ik mij aan vasthouden.
Ook als ik op mijn ruwe levensweg
word voortgedreven door nood,
dood en ellende,
zal God mij
als een goede vader
in zijn armen houden;
daarom laat ik hem graag begaan.
Credits
-
- Publicatiedatum
- 4 september 2015
-
- Opnamedatum
- 7 februari 2015
-
- Locatie
- Grote Kerk, Naarden
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Sopraan
- Gerlinde Sämann
-
- Alt
- Damien Guillon
-
- Tenor
- Charles Daniels
-
- Bas
- Peter Kooij
-
- Ripiënisten sopraan
- Marjon Strijk, Hilde Van Ruymbeke
-
- Ripiënisten alt
- Elsbeth Gerritsen, Barnabás Hegyi
-
- Ripiënisten tenor
- Kevin Skelton, Endrik Üksvärav
-
- Ripiënisten bas
- Michiel Meijer, Drew Santini
-
- Viool 1
- Sayuri Yamagata, Pieter Affourtit, Hanneke Wierenga
-
- Viool 2
- Anneke van Haaften, Paulien Kostense, Lidewij van der Voort
-
- Altviool
- Staas Swierstra, Jan Willem Vis
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Contrabas
- Maggie Urquhart
-
- Traverso
- Marten Root
-
- Hobo
- Martin Stadler
-
- Fagot
- Yukiko Murakami
-
- Hoorn
- Erwin Wieringa
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Regisseur
- Lucas van Woerkum
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Micha de Kanter
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Jorrit Garretsen, Ruben van den Broeke, Diderik Evers, Maarten van Rossem
-
- Gaffer
- Zen Bloot, Harm Bredero, Marcel Brugman
-
- Partituurlezer
- Stijn Berkouwer
-
- Datahandling
- Wesley Westerhuis
-
- Productie concert
- Marco Meijdam, Erik van Lith
-
- Productie film
- JeanMarc van Sambeek, Jessie Verbrugh
-
- Interviews
- Onno van Ameijde
-
- Met dank aan
- Angela Mast, Marlo Reeders
-
- Met steun van
- Eunice and Vincent Panetta, in liefdevolle herinnering aan Barbara Wolff
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!