OPERA2DAY en Nederlandse Bachvereniging lanceren podcastserie 'Jan van Leiden en het einde der tijden'
Verhalende podcast over het waargebeurde verhaal van Jan van Leiden: populisme, polarisatie en radicalisering zijn van alle tijden
‘Je ergens met een Jantje-van-Leiden van af maken’; het spreekwoord is vele malen bekender dan het levensverhaal van Jan van Leiden. En juist dit verhaal is vijfhonderd jaar later actueler en relevanter dan ooit. In de opera J.S. Bach – De Apocalyps van OPERA2DAY en de Nederlandse Bachvereniging, die op 17 januari in première gaat, worden aan de hand van dit levensverhaal de mechanismen verbeeld die kunnen leiden tot radicalisering en polarisatie. Om deze tijdloze thema’s bij een breed publiek onder de aandacht te brengen is er vanaf 8 januari ook de podcast Jan van Leiden en het einde der tijden.
Het verhaal over Jan van Leiden speelt zich af in Münster rond het jaar 1530. Jan van Leiden - acteur, kroegbaas en kleermaker - wordt leider van een beweging die de apocalyps verkondigt: de ondergang van de wereld was volgens hen nabij. In het Duitse Münster sticht hij in 1531 een heilstaat die snel radicaliseert tot tirannie. De opera J.S. Bach – De Apocalyps volgt Jan van zijn aanvankelijke bevlogenheid, via zijn even flamboyante als meedogenloze koningschap tot aan zijn laatste biecht in een dodencel. De opera laat zien hoe mensen radicaliseren uit onvrede over machtsmisbruik en onrecht om hen heen en hoe radicalisatie escaleert en eindigt in geweld. Een verhaal dat volgens artistiek directeur Serge van Veggel bij een breder publiek onder de aandacht moet worden gebracht, ook buiten de muren van het theater:
‘Bij de totstandkoming van deze opera hebben we veel onderzoek gedaan naar de thema’s polarisatie, radicalisering en eindtijddenken. Hoe werken deze mechanismen, wat drijft iemand die radicaliseert en hoe kijken we naar dit verhaal in het licht van vandaag de dag? Sla de krant open en je ziet de mechanismen overal terugkomen: of het nu gaat om het klimaat, migratie of politiek. Het was verrassend hoe de mechanismen in vijfhonderd jaar onveranderd zijn gebleven. Ieder mens is er vaak ongemerkt vatbaar voor. De kennis die we hierover opdeden hielp ons de opera te maken. Maar het hielp ons ook als mens in deze tijd. En juist daarom willen we die kennis ook buiten de opera breder delen. Met On the Record Media hebben we een podcastserie gerealiseerd waarin we samen met experts dieper ingaan op deze thema’s.’
Radicalisering en eindtijddenken
In de podcast Jan van Leiden en het einde der tijden neemt journalist Max Boogaard luisteraars mee in zijn zoektocht naar het verhaal van Jan van Leiden. In de vertelvorm die iets weg heeft van een ‘true crime’ podcast onderzoekt hij hoe het verhaal van Jan van Leiden een voorbeeld is voor universele radicaliseringsprocessen en wat de intenties van Jan waren. Dacht hij zelf dat hij het goede aan het doen was? Boogaard duikt dieper in het proces tot radicalisering dat Jan en zijn kompanen doormaakten. Daarnaast is het een verhaal over eindtijddenken: de wederdopers geloofden dat de eindtijd aanstaande was. De podcast laat zien hoe het idee dat de wereld vergaat van alle tijden is en radicalisering aanjaagt.
Experts aan het woord
In de podcast komen verschillende experts aan het woord. Historicus en journalist Luc Panhuysen, hoogleraar terrorisme Bob de Graaff, hoogleraar Nieuwe Testament Bert Jan Lietaert Peerbolte en Torenwachter Martje Thalmann van de Sint-Lambertus kerk in Münster schijnen hun licht over het verhaal van Jan van Leiden. Podcastmaker Max Boogaard: ‘Het meest bijzondere was het gesprek in de toren van de Sint-Lambertus kerk. De toren waar nu nog steeds de ijzeren kooien hangen waarin destijds het lichaam van Jan van Leiden tentoon werd gesteld. Het lichaam heeft tot 1585 in de kooi gelegen totdat het lichaam was vergaan. Nog steeds blaast de torenwachter iedere avond de vredeshoorn over de stad uit. Daar viel alles op zijn plek.’ Ook wordt met Serge van Veggel in de podcast gesproken over de totstandkoming van de opera, waarom hij juist over dit verhaal een opera heeft gemaakt en wat hij zelf heeft geleerd tijdens zijn onderzoek naar Jan.
Op 8 januari zijn afleveringen 1 en 2 van Jan van Leiden en het einde der tijden te beluisteren via de standaard podcast-apps, zoals Spotify en Apple Podcasts. Aflevering 3 is vanaf 15 januari te beluisteren en aflevering 4 is beschikbaar vanaf 22 januari. Luister hier de trailer.
De opera die Bach nooit schreef
J.S. Bach – De Apocalyps is de grootste productie ooit van zowel OPERA2DAY als de Nederlandse Bachvereniging. De opera gaat op 17 januari in première in Den Haag en is tot de zomer te zien in heel Nederland. Ook staat het stuk geprogrammeerd in gerenommeerde theaters in Münster en Leipzig.