'Brandenburgs' concert nr. 2 in F groot

'Brandenburgs' concert nr. 2 in F groot

BWV 1047 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Shunske Sato
TivoliVredenburg, Utrecht

  • Menu
  • 1. Allegro
  • 2. Andante
  • 3. Allegro assai

Achter de muziek

Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits

Een glansrol voor de trompettist

Bach laat iedereen aan zijn trekken komen

Net als de set ‘Brandenburgse’ concerten als geheel, is ook dit een concert voor meerdere instrumenten: een kwartet van trompet, hobo, blokfluit en viool wordt begeleid door een ensemble van strijkers en continuo. De noten op papier doen vermoeden dat alle vier de solisten gelijk zijn. En natuurlijk draait het om samenspel en een afgewogen balans. Maar toch, één solist is ‘meer gelijk’ dan de anderen: de trompet trekt onmiskenbaar de aandacht.

Die trompetpartij is al eeuwen een lastige kwestie. Musicologisch lastig en technisch lastig. Voor welk soort trompet was die partij precies? En op welke toonhoogte klonken de geschreven noten? In ieder geval was de partij voor een ongekend virtuoze speler van de clarino, de hoge baroktrompet (zonder vingergaatjes!). In Bachs tijd zal de trompetist dus zonder meer de ster van dit concert zijn geweest. In de achtergrondvideo legt trompettist Mark Geelen meer uit over dat instrument (en de moderne versie mét vingergaatjes die nu gebruikt wordt).

Al kort na Bachs dood leverde dat problemen op, want deze virtuoze trompetkunst verdween in rap tempo. Al rond 1755, toen de musicus Christian Friedrich Penzel losse partijen kopieerde, schreef hij op het titelblad van de trompetpartij “Tromba o corno conc.” (Trompet of concerterende hoorn”), en boven het derde deel nog explicieter “Tromba o vero corna da caccia” (trompet dan wel jachthoorn).

Ondanks de glansrol van de trompettist zorgt Bach toch dat het evenwicht niet te veel vestoord raakt. In het langzame middendeel kan de trompettist op adem komen en verschuift de aandacht naar de andere drie solisten. En zelfs contrabassist Robert Franenberg voelt zich niet vergeten, zo vertelt hij in de bijbehorende documentaire. Af en toe verplaatst Bach een muzikaal ‘solothema’ met snelle noten naar de bassen. Zo komt iedereen aan zijn trekken.

'Brandenburgse' concerten, BWV 1046-1051 
In maart 1721 zond Bach vanuit Köthen een handschrift getiteld “zes concerten met verscheidene instrumenten” (“Six concerts avec plusieurs instruments”) naar Berlijn, met een opdracht aan Christian Ludwig (1677-1734), markgraaf van Brandenburg-Schwedt. In het voorwoord verklaarde Bach dat hij “een paar jaar eerder” voor de markgraaf had gemusiceerd, en toentertijd had beloofd “enige van zijn composities” op te sturen. Dat was waarschijnlijk tijdens een bezoek aan Berlijn in maart 1719, toen Bach naar de Pruisische hoofdstad was afgereisd om een nieuw klavecimbel voor het hof in Köthen in ontvangst te nemen. De muziek die hij een paar jaar later aan de markgraaf stuurde – later bekend geworden als de 'Brandenburgse' Concerten – is Bachs ultieme kijk op het belangrijkste grootschalige instrumentale genre van zijn tijd: het concert.

Het gaat bij een concert vrijwel altijd om een (combinatie van) solo-instrument(en) en een ensemble. Het centrale idee is de afwisseling tussen één of meerdere solisten en het gehele ensemble in een soort speelse competitie. In de zes 'Brandenburgse' Concerten verkent Bach alle uithoeken van dit genre in zowel bezetting als de manier waarop hij de vorm naar zijn hand zet: alle algemeen gebruikte strijk- en blaasinstrumenten en het klavecimbel passeren solistisch de revue, de muzikale vormen reiken van hofdansen tot bijna-fuga’s, en de relatie tussen de solo- en tutti-instrumenten is steeds weer anders. Zo bieden de zes concerten samen een virtuoze staalkaart van het concert in de Barok.

BWV
1047
Titel
Concert in F groot
Bijnaam
Tweede ‘Brandenburgs’ concert
Instrument
trompet
Genre
orkestwerken
Serie
Brandenburgse concerten
Jaartal
1719-1720
Stad
Köthen (maar misschien al eerder in Weimar)
Bestemming
In 1721 opgedragen aan markgraaf Christian Ludwig van Brandenburg

Ter ere van

Albert Sheen

Achtergrondvideo's

Musici over Brandenburgse concerten

“In de Brandenburgse concerten is er een zekere gelijkheid tussen strijkers, koperblazers en houtblazers. Iedereen is belangrijk.”

Mark Geelen over de natuurtrompet

“Mark Geelen, trompettist van de Nederlandse Bachvereniging, bouwt zijn eigen instrumenten en legt het verschil uit tussen verschillende soorten trompetten.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

  • Publicatiedatum
    14 oktober 2021
  • Opnamedatum
    2 oktober 2018
  • Locatie
    TivoliVredenburg, Utrecht
  • Viool en leiding
    Shunske Sato
  • Trompet
    Neil Brough
  • Hobo
    Emma Black
  • Blokfluit
    Pedro Castro
  • Viool 1
    Sayuri Yamagata
  • Viool 2
    Anneke van Haaften
  • Altviool
    Staas Swierstra
  • Cello
    Lucia Swarts
  • Contrabas
    Robert Franenberg
  • Fagot
    Eyal Streett
  • Klavecimbel
    Siebe Henstra
  • Regie en beeldmontage
    Lucas van Woerkum
  • Muziekopname
    Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Pim van der Lee
  • Audiomontage en -mix
    Guido Tichelman
  • Camera
    Robert Berger, Nina Badoux, Joas Burggraaf, Jasper Gheluwe
  • Licht
    Zen Bloot
  • Regieassistent
    Stijn Berkhouwer
  • Assistent audioregie
    Marloes Biermans
  • Settechniek
    Alex de Gier
  • Projectmanager videobrix
    Peter Hazenberg
  • Productie concert
    Marco Meijdam
  • Productie opname
    Jessie Verbrugh
  • Ter ere van
    Albert Sheen. Albert is altijd een liefhebber geweest van klassieke muziek, en Bach is een van zijn favorieten. Hij studeerde Engels en later rechten, en volgde daarnaast een wijnopleiding. In de loop van zijn leven bezocht hij frequent diverse klassieke-muziekinstellingen in Zuid-Californië. Hij heeft menig avond intens en dankbaar genoten van het beluisteren van de releases van de Nederlandse Bachvereniging, en van het uitwisselen van observaties en meningen daarover met gelijkgestemde dierbare vrienden. Drie jaar geleden werd bij Albert maagkanker in stadium 4 vastgesteld. Hij onderging iedere denkbaar mogelijke medische behandeling in de hoop op genezing. Begin oktober maakte hij de keuze voor palliatieve verzorging in een hospice, waar hij zich nog steeds laat verheffen en inspireren door schoonheid in visuele, auditieve en emotionele vormen. Schoonheid blijft - sinds hij niet meer kan eten - zijn metaforische, en waarachtige voeding.

Help ons All of Bach te voltooien

Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!