Herr, gehe nicht ins Gericht
BWV 105 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Waalse Kerk, Amsterdam
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Vaste grond
De strijkerspartijen zijn veelzeggend in deze cantate
De bijzondere schuiftrompet steelt in deze cantate uit Bachs eerste jaar in Leipzig de show – een beetje onterecht. Juist de strijkers lijken in deze cantate de boodschap van de tekst nog eens extra te onderstrepen. Het valt niet meteen op, maar in de eerste helft van het openingskoor behouden alle vier de strijkerspartijen (deels gedubbeld door de hobo’s en de trompet) hun onafhankelijkheid van die van de zangers. Meestal ondersteunen de instrumenten in dit soort stukken zo nu en dan de vocale partijen. In deze cantate is het anders. Zelfs wanneer iedereen tegelijk zingt en speelt: de cello en contrabas spelen iets anders dan de bassen in het koor en ook de altviolen en de eerste en tweede violen zijn onafhankelijk van de tenoren, de alten en de sopranen.
In de sopraan-aria is de rol van de strijkers nog belangrijker. Bach laat hier het basso continuo, de continue bas, weg. Het continuo was in zijn tijd het fundament van het muzikale systeem. Ontbreekt dat, dan is er altijd iets bijzonders aan de hand. Het levert muziek zonder vaste grond onder de voeten op. De hobo klaagt, de violen beven en er is een wankel evenwicht. Alles balanceert op de smalle basis van de altviolen. De stabiliteit keert maar langzaam terug. In het recitatief voor de bas tokkelen de cello en contrabas alleen maar. Tegelijkertijd spinnen de andere strijkers een mysterieuze aura rond de zangstem, en die aura lijkt op een of andere manier meer lijkt te zeggen dan duizend woorden.
Pas in de opgewekte tenoraria lijkt alles weer normaal. Er is weer een stevige baslijn. Maar in werkelijkheid zijn ook daar de eerste violen nogal richtingloos: ze cirkelen vooral druk om zichzelf heen. Net als de tenor lijken ze in de eerste plaats vooral zichzelf moed in te willen praten. En inderdaad keren de bevende onzekerheid en de gewetenswroeging meteen daarna terug in het slotkoraal. Maar inmiddels weet de gelovige dat Jezus het geplaagde geweten zal stillen. In een muzikale meesterzet – even eenvoudig als effectief – laat Bach het gebeef in de strijkers langzaam vertragen en tot stilstand komen. Eindelijk rust.
- BWV
- 105
- Titel
- Herr, gehe nicht ins Gericht
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1723
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- Onbekend. Psalm 143/2, slotkoraal laatste strofe van Jesu, der du meine Seele van Johann Rist (1641)
- Bestemming
- Negende zondag na Trinitatis
- Eerste uitvoering
- 25 juli 1723
- Bijzonderheden
- Bach gebruikt hier een bijzonder instrument: de corno da tirarsi
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Chor
Herr, gehe nicht ins Gericht mit deinem Knecht.
Denn vor dir wird kein Lebendiger gerecht.
2. Rezitativ (Alt)
Mein Gott, verwirf mich nicht,
indem ich mich in Demut vor dir beuge,
von deinem Angesicht.
Ich weiss, wie groß dein Zorn
und mein Verbrechen ist,
dass du zugleich ein schneller Zeuge
und ein gerechter Richter bist.
Ich lege dir ein frei Bekenntnis dar
und stürze mich nicht in Gefahr,
die Fehler meiner Seelen
zu leugnen, zu verhehlen!
3. Aria (Sopran)
Wie zittern und wanken
der Sünder Gedanken,
indem sie sich untereinander verklagen
Und wiederum sich zu entschuldigen wagen.
So wird ein geängstigt Gewissen
durch eigene Folter zerrissen.
4. Rezitativ (Bass)
Wohl aber dem, der seinen Bürgen weiss,
der alle Schuld ersetzet,
so wird die Handschrift ausgetan,
wenn Jesus sie mit Blute netzet.
Er heftet sie ans Kreuze selber an,
er wird von deinen Gütern,
Leib und Leben, wenn deine Sterbestunde schlägt,
dem Vater selbst die Rechnung übergeben.
So mag man deinen Leib,
den man zum Grabe trägt,
mit Sand und Staub beschütten,
dein Heiland öffnet dir die ewgen Hütten.
5. Aria (Tenor)
Kann ich nur Jesum mir zum Freunde machen,
So gilt der Mammon nichts bei mir.
Ich finde kein Vergnügen hier
bei dieser eitlen Welt und irdschen Sachen.
6. Choral
Nun, ich weiss, du wirst mir stillen
mein Gewissen, das mich plagt.
Es wird deine Treu erfüllen,
was du selber hast gesagt:
dass auf dieser weiten Erden
keiner soll verloren werden,
sondern ewig leben soll,
wenn er nur ist Glaubens voll.
Vertaling
1. Koor
Heer, daag uw knecht niet voor het gerecht,
want voor u is geen levende rechtvaardig.
2. Recitatief (alt)
Mijn God, verstoot mij niet
van uw aangezicht
terwijl ik deemoedig voor u buig.
Ik weet hoe groot uw toorn is
en mijn misdaad;
dat u zowel een snelle getuige
als een rechtvaardige rechter bent.
Ik leg voor u een eerlijke bekentenis af
en stort mij niet in het gevaar
dat ik de fouten van mijn ziel
zou loochenen, zou verhelen!
3. Aria (sopraan)
Wat sidderen en wankelen
de gedachten van de zondaar,
terwijl ze elkaar aanklagen
en zichzelf durven te verontschuldigen.
Zo wordt een angstig geweten
door eigen foltering verscheurd.
4. Recitatief (bas)
Maar gezegend is hij die de borg kent
die al zijn schuld betaalt,
de schuldbrief wordt uitgewist
als Jezus hem bevochtigt met zijn bloed.
Hij spijkert hem zelf aan het kruis,
hij zal zelf de rekening van jouw bezit,
lichaam en leven aan de Vader overhandigen
als je stervensuur slaat.
Laten ze je lichaam,
als het ten grave wordt gedragen,
maar met zand en stof bedekken,
je Verlosser opent voor jou de eeuwige tenten.
5. Aria (tenor)
Als ik Jezus maar tot mijn vriend kan maken,
dan kan de Mammon bij mij niets uitrichten.
Ik vind hier geen vreugde
bij deze ijdele wereld en aardse zaken.
6. Koraal
Ik weet nu dat u rust zult geven
aan mijn geweten dat mij plaagt.
Uw trouw zal nakomen
wat u zelf hebt gezegd:
dat op deze wijde wereld
niemand verloren zal aan,
maar eeuwig zal leven
als hij maar vol geloof is.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 14 juni 2019
-
- Opnamedatum
- 10 februari 2018
-
- Locatie
- Waalse Kerk, Amsterdam
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Sopraan
- Maria Keohane
-
- Alt
- Tim Mead
-
- Tenor
- Daniel Johannsen
-
- Bas
- Matthew Brook
-
- Ripiënisten sopraan
- Marjon Strijk, Hilde Van Ruymbeke
-
- Ripiënisten alt
- Barnabás Hegyi, Marleene Goldstein
-
- Ripiënisten tenor
- Kevin Skelton, Guy Cutting
-
- Ripiënisten bas
- Matthew Baker, Drew Santini
-
- Viool 1
- Shunske Sato, Anneke van Haaften, Pieter Affourtit
-
- Viool 2
- Sayuri Yamagata, Lidewij van der Voort, Paulien Kostense
-
- Altviool
- Staas Swierstra, Jan Willem Vis
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Hobo
- Martin Stadler, Peter Frankenberg
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Corno da tirarsi
- Robert Vanryne
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Regie en beeldmontage
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Merijn Vrieling, Ivo Palmen, Martin Struijf, Bjorn Tiebout
-
- Licht
- Zen Bloot, Henry Rodgers, Patrick Galvin
-
- Regieassistent
- Ferenc Soeteman
-
- Beeldtechniek
- Vincent Nugteren
-
- Settechniek
- Dennis van Hoek
-
- Datahandling
- Jesper Blok
-
- Projectmanager NEP
- Peter Ribbens
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie concert
- Imke Deters
-
- Productie opname
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!