Preise, Jerusalem, den Herrn
BWV 119 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Peter Dijkstra
Waalse Kerk, Amsterdam
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Veelkleurigheid
Bach trakteert de raadsleden op majestueuze muziek
In deze uitbundige cantate pakt Bach groots uit: hij vraagt in het orkest om maar liefst vier trompetten, en verder pauken, drie hobo’s, twee blokfluiten en strijkers. Ook de bassectie is uitgesproken riant bezet, met celli, fagotten en violones (alles meervoudig volgens het manuscript). Bach, die net drie maanden in dienst was in Leipzig, gaf hiermee zijn muzikaal visitekaartje af. Hij schreef deze muziek, een Ratswahlkantate (raadsverkiezingscantate), in 1723 voor een feestelijke kerkdienst ter ere van de jaarlijkse wisseling van de gemeenteraad. Iedereen die er toe deed, zat op zo’n dag in de kerk, een mooi moment voor Bach om te laten horen waar hij voor stond als cantor.
De gloedvolle openingsmaten zetten meteen de toon. Bach gebruikt het majestueuze gepunteerde ritme dat sinds Lully met de pracht en praal van het Franse hof geassocieerd wordt. Precies wanneer binnen deze Franse ouverture een snelle instrumentale fuga zou moeten losbarsten, laat Bach het koor inzetten.
De anonieme tekstdichter heeft de woorden van het openingskoor gebaseerd op de verzen 12-14 uit Psalm 147, waarbij Jeruzalem en zijn gezegende kinderen model staan voor de stad Leipzig en haar inwoners, een metafoor die in de volgende delen wordt doorgezet.
In de dansante eerste aria wordt de tenor begeleid door twee hobo’s da caccia (jachthobo’s). De hobo da caccia is een altinstrument uit de hobofamilie; door zijn kromming en de koperen klankbeker heeft het iets weg van een jachthoorn, wat de naam verklaart. Bach liet het instrument zelf ontwikkelen zo vertelt hoboïst Martin Stadler.
Het recitatief van de bas dat volgt na de tenoraria lijkt, met de begeleiding van trompetten, pauken en de overige blazers, ceremoniële stads- of staatsmuziek.
De tekstdichter maakt het wel bont als hij in de door twee blokfluiten begeleide alt-aria de stadsoverheid niet alleen Gods geschenk noemt, maar zelfs zijn evenbeeld. Een recitatief voor sopraan leidt naar een imposant koordeel dat om dezelfde grootscheepse bezetting vraagt als de ouverture waarmee de cantate begon. Deze lofzang lijkt de afsluiting maar is het niet. In een recitatief mag de alt melden dat de Heer nog een slotgebed te goed heeft. Deze roep om hulp en zegen, een eenvoudig koraal, is ontleend aan Luthers Duitse vertaling van het Te Deum.
- BWV
- 119
- Titel
- Preise, Jerusalem, den Herrn
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1723
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- onbekend, psalm 147:12-13, koraal van Martin Luther
- Bestemming
- inzegening van het stadsbestuur (Ratswahl)
- Eerste uitvoering
- 30 augustus 1723
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Coro
Preise, Jerusalem, den Herrn,
lobe, Zion, deinen Gott;
denn er machet fest die Riegel deiner Tore
und segnet deine Kinder drinnen,
er schaffet deinen Grenzen Friede.
2. Rezitativ (Tenor)
Gesegnet Land! glückselge Stadt!
wo selbst der Herr sein Herd und Feuer hat.
Wie kann Gott besser lohnen,
als wo er Ehre lässt in einem Lande wohnen;
wie kann er eine Stadt
mit reicherm Nachdruck segnen,
als wo er Güt und Treu
einander lässt begegnen.
Wo er Gerechtigkeit und Friede
zu küssen niemals müde,
nicht müde, niemals satt
zu werden teuer verheissen,
auch in der Tat erfüllet hat,
da ist der Schluss gemacht:
Gesegnet Land! glückselge Stadt!
3. Aria (Tenor)
Wohl dir, du Volk der Linden,
wohl dir, du hast es gut,
wie viel an Gottes Segen
und seiner Huld gelegen,
die überschwenglich tut,
kannst du an dir befinden,
wohl dir, du Volk der Linden,
wohl dir, du hast es gut.
4. Rezitativ (Bass)
So herrlich stehst du, liebe Stadt!
Du Volk! das Gott zum Erbteil sich erwählet hat.
Doch wohl! und aber wohl! wo mans
zu Herzen fassen und recht erkennen will,
durch wen der Herr den Segen wachsen lassen.
Ja! was bedarf es viel,
das Zeugnis ist schon da,
Herz und Gewissen wird uns überzeugen,
dass, was wir Gutes bei uns sehn,
nächst Gott durch kluge Obrigkeit
und durch ihr weises Regiment geschehn.
Drum sei, geliebtes Volk,
zu treuem Dank bereit,
sonst würden auch davon
nicht deine Mauren schweigen.
5. Aria (Alt)
Die Obrigkeit ist Gottes Gabe,
ja selber Gottes Ebenbild.
Wer ihre Macht nicht will ermessen,
der muss auch Gottes gar vergessen,
wie würde sonst sein Wort erfüllt.
6. Rezitativ (Sopran)
Nun! wir erkennen es und bringen dir,
o höchster Gott,
ein Opfer unsers Danks dafür.
Zumal nachdem der heutge Tag,
der Tag, den uns der Herr gemacht,
euch, teure Väter,
teils von eurer Last entbunden,
teils auch auf euch
schlaflose Sorgenstunden
bei einer neuen Wahl gebracht,
so seufzt ein treues Volk
mit Herz und Mund zugleich:
7. Coro
Der Herr hat Guts an uns getan,
des sind wir alle fröhlich.
Er seh die teuren Väter an
und halte auf unzählig
und späte, lange Jahre ‘naus
in ihren Regimente Haus,
so wollen wir ihn preisen.
8. Rezitativ (Alt)
Zuletzt!
Da du uns, Herr, zu deinem Volk gesetzt,
so lass von deinen Frommen nur noch
ein arm Gebet vor deine Ohren kommen;
und höre! ja, erhöre,
der Mund, das Herz und Seele seufzet sehre.
9. Choral
Hilf deinem Volk, Herr Jesu Christ,
und segne, was dein Erbteil ist,
wart und pfleg ihr’r zu aller Zeit
und heb sie hoch in Ewigkeit. Amen.
Vertaling
1. Koor
Prijs de Heer, Jeruzalem,
loof je God, Sion,
want hij maakt de grendels van je poorten sterk
en zegent je kinderen daarbinnen;
hij geeft je grenzen vrede.
2. Recitatief (tenor)
Gezegend land! gelukzalige stad!
waar de Heer zelf zijn haard en zijn vuur heeft.
Hoe kan God beter weldoen
dan door eer in een land te laten wonen;
hoe kan hij een stad
met rijkere nadruk zegenen
dan door goedheid en trouw
elkaar te laten ontmoeten.
Doordat hij heeft gezworen
het nooit moe te zullen worden
gerechtigheid en vrede te kussen
en die belofte
inderdaad ook heeft vervuld,
moeten wij wel concluderen:
Gezegend land! gelukzalige stad!
3. Aria (tenor)
Gelukkig ben je, o volk van de linden [Leipzig],
gelukkig ben je, je hebt het goed,
hoeveel zegen
en genade van God,
die overvloedig is
kun je in jezelf aantreffen,
gelukkig ben je, o volk van de linden,
gelukkig ben je, je hebt het goed.
4. Recitatief (bas)
Je staat daar zo heerlijk, lieve stad!
O volk, dat God zich tot erfdeel heeft verkozen.
Maar gelukkig ben je, en nog eens: gelukkig ben je
als je ter harte wilt nemen en echt wilt inzien
door wie de Heer de zegen laat groeien.
Ja! wat is er dan nog nodig,
het getuigenis is er al,
hart en geweten zullen ons overtuigen
dat wat wij bij ons aan goeds zien behalve
door God ook door een verstandige overheid
en haar wijze bestuur tot stand is gekomen.
Wees daarom bereid
tot trouwe dank, geliefd volk,
anders zouden ook je muren
er niet over zwijgen.
5. Aria (alt)
De overheid is Gods gave,
ja, zelfs Gods evenbeeld.
Wie haar macht niet wil erkennen,
die moet ook die van God vergeten,
hoe zou anders zijn woord worden vervuld.
6. Recitatief (sopraan)
Goed, wij erkennen het en brengen u,
o hoogste God,
daarvoor een offer van onze dank.
Vooral nadat de dag van vandaag,
de dag die de Heer voor ons heeft gemaakt,
u, dierbare vaderen,
gedeeltelijk van uw last heeft bevrijd,
u gedeeltelijk ook
slapeloze uren van zorg heeft gebracht
bij een nieuwe verkiezing;
daarom zucht een trouw volk
met hart en mond tegelijk:
7. Koor
De Heer heeft ons welgedaan,
daarom zijn wij allemaal verheugd.
Moge hij de dierbare vaderen aanzien
en nog ontelbare
late lange jaren
aanwezig blijven in hun regering,
dan willen wij hem prijzen.
8. Recitatief (alt)
Eindelijk!
Omdat u ons, Heer tot uw volk hebt gemaakt,
laat nog slechts een armzalig gebed
van uw vromen uw oren bereiken;
en luister, ja, hoor,
mond, hart en ziel zuchten zwaar.
9. Koraal
Help uw volk, Heer Jezus Christus,
en zegen wat uw erfdeel is,
onderhoud en verzorg hen te allen tijde
en verhef hen in eeuwigheid. Amen.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 19 januari 2018
-
- Opnamedatum
- 18 februari 2017
-
- Locatie
- Waalse Kerk, Amsterdam
-
- Dirigent
- Peter Dijkstra
-
- Sopraan
- Miriam Feuersinger
-
- Alt
- Alex Potter
-
- Tenor
- Thomas Hobbs
-
- Bas
- Peter Kooij
-
- Ripiënisten sopraan
- Lauren Armishaw, Marjon Strijk
-
- Ripiënisten alt
- Marine Fribourg, Barnabás Hegyi
-
- Ripiënisten tenor
- Yves Van Handenhove, João Moreira
-
- Ripiënisten bas
- Michiel Meijer, Pierre-Guy Le Gall White
-
- Viool 1
- Sayuri Yamagata, Annelies van der Vegt, Annabelle Ferdinand
-
- Viool 2
- Pieter Affourtit, Paulien Kostense, Lucia Giraudo
-
- Altviool
- Staas Swierstra, Jan Willem Vis
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Hobo
- Martin Stadler, Peter Frankenberg, Sarah Aßman
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Blokfluit
- Heiko ter Schegget, Pieter-Jan Belder
-
- Trompet
- Robert Vanryne, Fruzsina Hara, Mark Geelen, Dave Hendry
-
- Pauken
- Koen Plaetinck
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Regie en montage
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Pim van der Lee
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Jochem Timmerman, Thijs Struick, Merijn Vrieling, Charlotte Storm
-
- Licht
- Zen Bloot, Henry Rodgers, Patrick Galvin
-
- Regieassistent
- Ferenc Soeteman
-
- Beeldtechniek
- Vincent Nugteren, Jildert Hof
-
- Settechniek
- Justin Mutsaers
-
- Datahandling
- Jesper Blok
-
- Projectleider nep
- Peter Ribbens
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie concert
- Imke Deters
-
- Productie opname
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!