Christ lag in Todesbanden

BWV 4 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van René Jacobs
Grote Kerk, Naarden

Menu
1. Sinfonia
2. Christ lag in Todes Banden (Chor)
3. Den Tod niemand zwingen kunnt (Duett)
4. Jesus Christus, Gottes Sohn (Arie)
5. Es war ein wunderlicher Krieg (Chor)
6. Hie ist das rechte Osterlamm (Arie)
7. So feiren wir das hohe Fest (Duett)
8. Wir essen und leben wohl (Choral)

Terug

Achter de muziek

Verhaal

Teksten

Credits

Jong geleerd

In deze vroege cantate ligt de kiem van Bachs nieuwe stijl al besloten

Bachs stijl is van alle componisten misschien de meest herkenbare: een getraind oor kan Bach moeiteloos van zijn tijdgenoten onderscheiden. Bach combineert door zijn oeuvre heen een technisch vakmanschap met een spirituele diepgang, steeds gezien vanuit een menselijk perspectief.

Maar ook Bach moest zijn muzikale stem vinden. De paascantate Christ lag in Todes Banden, BWV 4, is een van zijn vroegste vocale werken. Hij moet het stuk nog in Mühlhausen hebben geschreven, waar hij op tweeëntwintigjarige leeftijd als organist werkte. De vorm van de cantate is ouderwets: geen opera-aria’s en ook geen nieuwe cantateteksten. Bach zet elke strofe van een van Luthers bekendste koralen op muziek. Het is duidelijk dat Bach hier nog werkt in een oudere muzikale taal. Later omschreef hij de oude stijl als ‘muziek die in onze oren niet meer wil klinken’.

In de oren van nu klinkt het stuk evengoed perfect. Bach beheerst de taal van zijn voorouders feilloos; was deze cantate een Buxtehude of een Pachelbel, dan werd die ongetwijfeld als een van hun meesterwerken geroemd. En, je ziet Bachs stijl al bijna dagen.

Bach zelf zag er ook de waarde van in. Bijna twintig jaar later, toen zijn stijl al bijna volgroeid was, bracht hij het stuk weer op de planken, nu in zijn uiteindelijke muzikale standplaats, Leipzig. Dit is de versie die we nu kennen; wellicht wijkt hij in details af van de versie die hij in Mühlhausen gebruikte. Helaas zijn de oorspronkelijke partijen daarvoor verloren gegaan.

De cantate begint in gewijde stilte: geen woorden, maar een instrumentale Sinfonia, vol dalende lijnen en zuchtjes, alsof Jezus’ passie nog in onze hoofden doorspeelt. Het eerste koor, ‘Christ lag in Todes Banden’, pakt de draad op. Het koor zingt in sombere bewoordingen over Jezus’ dood, maar slaat dan plotseling om in een woest Halleluja. Het is een snelle houtskoolschets van de rest van de cantate, die symmetrisch is opgebouwd: koor – duet – solo – koor – solo – duet – koor.

De woeste dramatiek bereikt een hoogtepunt in het middenste koordeel, ‘Es war ein wunderlicher Krieg’, waarin de strijd tussen leven en dood muzikaal wordt weergegeven: de stemmen buitelen over elkaar heen tot alleen de bas overblijft, nadat de dood, en de andere partijen, zijn opgeslokt. De basaria ‘Hie ist das rechte Osterlamm’ volgt de theologische, bij vlagen groteske tekst van Luther, die Bach als mystieke meditatie toonzet. In het slotduet en het opeenvolgende koraal breekt dan het licht eindelijk door.

BWV: 4
Titel: Christ lag in Todesbanden
Genre: cantates
Jaartal: 1707-1708
Stad: Mühlhausen
Tekstdichter: Martin Luther
Bestemming: Eerste paasdag
Eerste uitvoering: 24 april 1707?, heruitvoering Leipzig 1724-1725

Opgedragen aan de nagedachtenis van

Charles P. Doster

Achtergrondvideo's

Teksten

Origineel

1. Sinfonia

2. Chor
Christ lag in Todes Banden
für unsre Sünd gegeben,
er ist wieder erstanden
und hat uns bracht das Leben.
Des wir sollen fröhlich sein,
Gott loben und ihm dankbar sein
und singen halleluja.
Halleluja.

3. Duett (Sopran, Alt)
Den Tod niemand zwingen kunnt
bei allen Menschenkindern;
das macht' alles unsre Sünd,
kein Unschuld war zu finden.
Davon kam der Tod so bald
und nahm über uns Gewalt,
hielt uns in seinem Reich gefangen.
Halleluja.

4. Arie (Tenor)
Jesus Christus, Gottes Sohn,
an unsre Statt ist kommen
und hat die Sünde weggetan,
damit dem Tod genommen
all sein Recht und sein Gewalt;
da bleibet nichts denn Tods Gestalt,
den Stachel hat er verloren.
Halleluja.

5. Chor
Es war ein wunderlicher Krieg,
da Tod und Leben rungen;
das Leben da behielt den Sieg,
es hat den Tod verschlungen.
Die Schrift hat verkündiget das,
wie ein Tod den andern fraß,
ein Spott aus dem Tod ist worden.
Halleluja.

6. Arie (Bass)
Hie ist das rechte Osterlamm,
davon Gott hat geboten,
das ist hoch an des Kreuzes Stamm
in heißer Lieb gebraten.
Das Blut zeichnet unser Tür,
das hält der Glaub dem Tode für,
der Würger kann uns nicht mehr schaden.
Halleluja.

7. Duett (Sopran, Tenor)
So feiren wir das hohe Fest
mit Herzensfreud und Wonne,
das uns der Herr erscheinen läßt.
Er ist selber die Sonne,
der durch seiner Gnaden Glanz
erleuchtet unsre Herzen ganz,
der Sünden Nacht ist verschwunden.
Halleluja.

8. Choral
Wir essen und leben wohl
in rechten Osterfladen;
der alte Sauerteig nicht soll
sein bei dem Wort der Gnaden.
Christus will die Koste sein
und speisen die Seel allein,
der Glaub will keins andern leben.
Halleluja.

Vertaling

1. Sinfonia

2. Koor
Christus lag gevangen in de dood,
overgeleverd voor onze zonden,
hij is weer opgestaan
en heeft ons het leven gebracht,
daarom moeten wij vrolijk zijn,
God prijzen en hem dankbaar zijn
en halleluja zingen.
Halleluja.

3. Duet (sopraan, alt)
Niemand kon de dood bedwingen,
bij geen enkel mensenkind;
dat kwam allemaal door onze zonden,
geen onschuld was er te vinden.
Daardoor kwam de dood zo snel
en legde hij ons zijn heerschappij op,
hield ons in zijn rijk gevangen.
Halleluja.

4. Aria (tenor)
Jezus Christus, Zoon van God,
is in onze plaats gekomen
en heeft de zonde weggedaan
en daarmee de dood beroofd
van al zijn rechten en al zijn macht;
alleen zijn gedaante blijft over,
zijn angel is hij kwijt.
Halleluja.

5. Koor
Het was een wonderlijke strijd
die dood en leven met elkaar voerden,
het leven overwon,
het verslond de dood.
De Schrift heeft verkondigd
hoe de ene dood de andere opvrat,
de dood is een voorwerp van spot geworden.
Halleluja.

6. Aria (bas)
Hier is het ware paaslam,
dat God heeft bevolen,
dat lam is hoog aan de stam van het kruis
in vurige liefde gebraden.
Het bloed markeert onze deur,
daarmee drijft het geloof de dood terug,
de wurgengel kan ons geen kwaad meer doen.
Halleluja.

7. Duet (sopraan, tenor)
Zo vieren wij het grote feest
met vreugde in ons hart en met grote blijdschap,
het feest dat de Heer voor ons aanricht.
Hij is zelf de zon
die door de glans van zijn genade
onze harten volkomen verlicht,
de zondennacht is verdwenen.
Halleluja.

8. Koraal
Wij eten en doen ons tegoed
aan het ware paasbrood;
de oude zuurdesem hoort niet
bij het genadewoord,
Christus wil het voedsel zijn
en als enige de ziel voeden,
het geloof wil van niets anders leven.
Halleluja.

vertaling © Ria van Hengel

Credits

Publicatiedatum

24 april 2025
Opnamedatum

5 november 2023
Locatie

Grote Kerk Naarden
Dirigent

René Jacobs
Sopraan

Isabel Schicketanz
Alt

Alexander Chance
Tenor

Thomas Hobbs
Bas

Edward Grint
Ripiënisten sopraan

Lauren Armishaw, Amelia Berridge, Marta Paklar, Anna Bachleitner
Ripiënisten alt

Sofia Gvirts, Michaela Riener, Emilie Wijers
Ripiënisten tenor

Adriaan De Koster, João Moreira, Immo Schröder
Ripiënisten bas

Hidde Kleikamp, Mitchell Sandler, Jaap van der Wel
Viool 1

Evgeny Sviridov, Sayuri Yamagata, Annelies van der Vegt
Viool 2

Lidewij van der Voort, Lucia Giraudo, Anneke van Haaften
Altviool 1

Femke Huizinga, Ivan Jorge Saez Schwartz
Altviool 2

Deirdre Dowling, Marta Jiménez
Cello

Lucia Swarts, Matyas Virag
Contrabas

Robert Franenberg
Fagot

Josep Casadellà
Orgel

Siebe Henstra
Archiliuto

Shizuko Noiri
Regie en beeldmontage

Bas Wielenga
Muziekopname

Guido Tichelman, Lilita Dunska, Pim van der Lee
Audiomontage en -mix

Guido Tichelman
Camera

Martin Struijf
Licht

Ernst-Jan Thieme, Patrick Galvin, Robert Groendijk, Jason Mulder
Grip

NEP
Regieassistent

Ferenc Soeteman
Settechniek

NEP
Datahandling

NEP
Projectmanager NEP

Ron Vermeulen
Assistent audioregie

Marloes Biermans
Productie concert

Imke Deters
Productie opname

Wietske Hovingh
Opgedragen aan de nagedachtenis van

Charles P. Doster

Ontdek