Pedal-Exercitium
BWV 598 uitgevoerd door Matthias Havinga
St.-Bavokerk, Haarlem
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Voetenwerk
Gevleugelde voeten doorboren de oren van de aanwezigen met een bliksemflits
Het “mirakel van Leipzig” (Lipsiae miraculum), zo betitelde Constantin Bellermann de organist Johann Sebastian Bach. Bellerman was rector van een school in de provincie en had Bach – waarschijnlijk in 1732 – in Kassel een vernieuwd orgel horen testen. Hij was duidelijk diep onder de indruk: “als het deze man belieft, kan hij met alleen het gebruik van de voeten (solo pedum ministerio), terwijl zijn vingers ofwel niets ofwel iets anders doen, zulke miraculeuze, opgewonden, vlugge samenklanken op het kerkorgel voortbrengen als je anderen met hun vingers nog ziet doen.”
Dit pedaalfragment dat door Bachs zoon Carl Philipp Emanuel werd opgeschreven en waar een student van Johann Sebastian in de jaren 1730 Pedal Exercitium en ‘Bach’ boven schreef, past precies bij de beschrijving die Bellermann van Bachs pedaalkunsten gaf. Het is een showstuk van rappe gebroken akkoorden, grote sprongen, en onverwachte chromatische noten. Uit getuigenissen zoals die van Bellermann is het bovendien klip en klaar dat vader Bach dit soort passages daadwerkelijk vliegensvlug wist te spelen.
Zo schrijft Bellermann over Bachs bezoek aan Kassel dat hij “met zijn voeten zo snel over de pedalen rende als waren ze gevleugeld, met donderende volheid van klank en de oren van de aanwezigen als een bliksemflits doorborend”, dat hij door prins Frederick van Hessen “met verbazing werd bewonderd”. De prins trok ter plekke een ring met een edelsteen van zijn hand en gaf die aan Bach. Als hij dat al verdiende met de snelheid van zijn voeten, vroeg Bellermann zich af, wat zou de prins dan wel niet hebben moeten geven als hij ook Bachs handen had ingeroepen?
Waarom Bach dit fragment van 33 maten schreef, weten we niet precies. Omdat het is overgeleverd in het handschrift van zijn zoon Carl Philipp Emanuel zou het goed kunnen dat het een oefening was die vader Bach voor zijn zoon bedacht. Vader Bach liet het op de dominant eindigen, en daagde zo de spelers uit zelf een einde te improviseren. Organist Matthias Havinga denkt dat Bach zijn versie wel acceptabel zou vinden.
Orgel
Deze opname is gemaakt op het beroemde Müller-orgel in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem. Het is een zeer bijzonder instrument uit 1738. Zowel Georg Friedrich Händel als Wolfgang Amadeus Mozart reisden naar Haarlem af om dit orgel te bespelen! Händel was erg gecharmeerd van het bijzondere Vox Humana-register. Het orgel telt ruim 5000 pijpen, verdeeld over 64 registers, en heeft drie manualen en pedaal.
- BWV
- 598
- Titel
- Pedal-Exercitium
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Jaartal
- na 1725
- Stad
- Leipzig
- Bijzonderheden
- De compositie heeft een open einde.
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 21 juli 2017
-
- Opnamedatum
- 21 september 2016
-
- Locatie
- St.-Bavokerk, Haarlem
-
- Organist
- Matthias Havinga
-
- Orgel
- Christian Müller, 1738
-
- Regie
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage -en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Bas Wielenga, Jeroen Simons
-
- Licht
- Gregoor van de Kamp
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!