Kyrie-Christe-Kyrie
BWV 672-674 uitgevoerd door Reitze Smits
Grote of Jacobijnerkerk, Leeuwarden
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Een klinkende Drie-eenheid
Uit een complexe gregoriaanse melodie tovert Bach een luchtig Kyrie
De muziek in Bachs derde Clavier-Übung illustreert in klank de twee belangrijke zondagsdiensten in Leipzig: de mis volgens de verkorte lutherse liturgie met Kyrie en Gloria en de dienst waarin gepreekt werd over de catechismus. Ongetwijfeld was de verzameling evenveel een geloofsdaad van een vroom componist als een praktische speelbundel voor zeer getalenteerde collega’s. Het getal drie is alom aanwezig, ook in dit trio van stukken, dat je zou kunnen omschrijven als een ‘klein Kyrie’.
Een eerste duidelijk teken dat deze drie fughetta’s zonder pedaal bij elkaar horen, zijn hun maatsoorten. Ze lopen op van 3 naar 6 tot 9 tellen in een maat, wat een steeds drukker en voller effect geeft. Hier komt het nog sterker naar voren door de registratie. Bovendien beginnen ze alle drie in majeur om te eindigen in mineur. En wel mineur gekleurd door frygisch, een antieke kerktoonsoort. Deze kerktoonsoort tekent het lange gregoriaanse Kyrie dat het materiaal levert voor vrijwel elk muzikaal gebaar. In Christe, aller Welt Trost en het tweede Kyrie komt de melodie vooral omspeeld tevoorschijn, in het eerste Kyrie zijn de eerste inzet en het tegenthema een direct citaat. Een laatste verbindend element (en wie vloeiend is in kerktoonaarden had dit wellicht al gehoord) is hoe Bach handig de contrapuntische beperkingen van de frygische toonladder omzeilt door drie keer een andere dominant te kiezen, de belangrijkste ‘tegentoonsoort’ en harmonische sfeerbepaler binnen een werk.
Alle muziektechnische bemerkingen daargelaten – en er is veel te zeggen over deze stukken – ademt het trio een lichte, vriendelijke sfeer. Bijvoorbeeld door de oorvriendelijke parallelle tertsen en sexten bij de melodie, en door een heel subtiele stijl gebouwd op vloeiende thema’s en licht-prikkelende dissonanten. Een groot contrast met de drie andere grote Kyrie-Christe-Kyrie-zettingen uit Clavier-Übung III.
Clavier-Übung
Bach publiceerde in Leipzig tussen 1731 en 1741 vier delen Clavier-Übung, een titel die Johann Kuhnau, zijn voorganger als Thomascantor, al eerder had gebruikt voor soortgelijke bundels met werk voor orgel en klavecimbel. De composities zijn zeer verschillend van aard en hebben, anders dan de titel doet vermoeden, een hoge moeilijkheidsgraad. Alle op dat moment gangbare stijlen, genres en technieken voor klavecimbel en orgel laat Bach de revue passeren, maar dan in de superieure vorm waar alleen hij het patent op had.
Clavier-Übung I (1731) bevat de zes partita's, BWV 825-830, Clavier-Übung II (1735) het Concerto nach italienischem Gusto, BWV 971 en de Ouverture nach französischer Art, BWV 831, en Clavier-Übung IV (1741) de Goldbergvariaties, BWV 988. Clavier-Übung III (1739) is als enige en omvangrijkste deel bestemd voor orgel en bevat voornamelijk koraalbewerkingen, dat wil zeggen orgelpreludes gebaseerd op Lutherse kerkliederen. Van ieder koraal maakte Bach twee versies: een voor groot orgel en een voor een kleiner orgeltype. De meeste koralen verwijzen naar de zes pijlers van de catechismus. Het is onduidelijk of Bach ze ook tijdens de dienst speelde, of dat hij er misschien voor eigen gebruik zijn muzikale ideeën in uitwerkte, zonder zicht op een publieke uitvoering.
- BWV
- 672, 673 en 674
- Titel
- Kyrie, Gott Vater in Ewigkeit, Christe, aller Welt Trost, Kyrie, Gott heiliger Geist
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Clavier-Übung III
- Jaartal
- 1739
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 7 augustus 2015
-
- Opnamedatum
- 15 september 2014
-
- Locatie
- Grote of Jacobijnerkerk, Leeuwarden
-
- Organist
- Reitze Smits
-
- Registrant
- Mayuko Banno
-
- Orgel
- Christian Müller, 1727
-
- Productie
- Frank van der Weij
-
- Cameraregie
- Jan Van den Bossche
-
- Directors of photography
- Diderik Evers, Ruben van den Broeke
-
- Muziekproductie, montage en mix
- Holger Schlegel
-
- Beeldmontage
- Dylan Glyn Jones
-
- Kleurcorrectie
- Jef Grosfeld
-
- Productie-assistentie
- Hanna Schreuders
-
- Interview
- Onno van Ameijde
-
- Met dank aan
- Rob Tigchelaar
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!