Das Wohltemperirte Clavier II nr. 2 in c klein

Das Wohltemperirte Clavier II nr. 2 in c klein

BWV 871 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in het Anatomiegebouw, Utrecht

  • Menu
  • 1. Prelude
  • 2. Fugue

Achter de muziek

Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits

Schoolvoorbeeld met impact

Onder Bachs vlugge vingers wordt zelfs puur contrapunt expressief

Rusteloos geven de twee stemmen in de Prelude het muzikale materiaal aan elkaar door, snelle loopjes afwisselend met een begeleiding vol sprongen. De vorm doet denken aan bijvoorbeeld de eerste Inventie, BWV 772. Ook de fuga heeft iets educatiefs als een voorbeeld van ‘partimento’, een soort schematische methode om een muzikaal motief interessant aan te kleden.

Wat doen twee analytische werken, bijna vingeroefeningen, dan in het tweede deel van het Wohltemperirte Clavier? Simpel: wat wij lezen puur als een artistiek hoogtepunt, was voor Bach minstens even belangrijk als leerboek voor zijn studenten, een staalkaart van ideeën en stijlen – mooi om dit werk een plek te geven in het Anatomiegebouw, van oudsher een centrum van onderzoek en onderwijs. Dit tweeluik in c klein vervult dus een heel specifieke functie, die in dat grote overzicht niet kon ontbreken, en blijkbaar lag die keuze al in het begin van de samenstelling van de collectie vast.

De vierstemmige Fuga zet de luisteraar op het verkeerde been. Al na drie thema-inzetten lijkt de expositie voorbij en volgt een forse passage van ‘vrij spel’ met behalve enkele fel clashende dissonanten niet al te veel spektakel. De tweede helft begint dan met niet alleen een omgekeerd thema (verderop in de tenor), maar in antwoord op de sopraan ook een versie in half tempo in de alt. Pas dan, op twee derde van het stuk en te midden van allerlei halve thema’s, zet de bas in, eerst met dat trage thema in augmentatio, en vrijwel direct erna de omkering. Met nauwelijks een kans om zich te bewijzen landt de bas vervolgens op een orgelpunt richting een prachtig arpeggio slot. Hier tellen vooral de structuur en de expressieve kracht van harmonie, meer dan weelderig contrapunt.

WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.

Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.

Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)

BWV
871
Titel
Prelude en fuga in c klein
Bijnaam
nr. 2 uit Das Wohltemperirte Clavier II
Instrument
klavecimbel
Genre
klavierwerken
Serie
Das Wohltemperirte Clavier II
Jaartal
ca. 1740
Stad
Leipzig

Achtergrondvideo's

Klavecinist Christine Schornsheim over het Wohltemperirte Clavier II

“Het instuderen van het Wohltemperirte Clavier en misschien vooral het tweede boek was een moeizame maar heilzame opgave.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

  • Publicatiedatum
    8 september 2022
  • Opnamedatum
    20 april 2022
  • Locatie
    Anatomiegebouw, Utrecht
  • Klavecinist
    Christine Schornsheim
  • Klavecimbel
    Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
  • Regie, camera en licht
    Gijs Besseling
  • Muziekopname
    Guido Tichelman, Pim van der Lee
  • Audiomontage- en mix
    Guido Tichelman
  • Camera, licht
    Danny Noordanus
  • Datahandling
    Stefan Ebels
  • Assistent audioregie
    Marloes Biermans
  • Producent
    Josine Olgers

Help ons All of Bach te voltooien

Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!