Das Wohltemperirte Clavier II nr. 19 in A groot
BWV 888 uitgevoerd door Christine Schornsheim
Fundatie van Renswoude
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Kort en krachtig
Bach heeft weinig nodig om zijn (contra)punt te maken
Samen duren prelude en fuga misschien maar drie minuten, maar in die korte tijd schrijft Bach zo gebald als maar kan. Misschien komt het door de toonsoort, A groot. Veel werken in deze toonsoort blijken schoolvoorbeeldjes van wat imitatief contrapunt heet. Contrapunt is een stijl van componeren waarin meerdere melodielijnen tegelijk klinken. De uitdaging: elke stem van het contrapunt moet gelijkwaardig zijn en de aandacht krijgen. Motiefjes springen van stem naar stem, zodat je aandacht zich steeds verplaatst. Passend bij het uitzonderlijke decor van de Fundatie van Renswoude springt Bach hier luchtig om met motieven.
In de prelude - die je gemakkelijk zou kunnen arrangeren voor kamertrio - draait alles om omkering. Niet alleen switcht het elegant krinkelende thema voortdurend van richting, in de herneming wisselen de bovenstemmen van plek waardoor de muziek als nieuw klinkt. Wanneer de beweging zijn eindpunt lijkt te naderen, streven de ‘rechte’ en de omgekeerde versie van het thema nog een keer samen richting de hemel.
Sommige analisten bespeuren in het fugathema de contouren van het kerstkoraal Allein Gott in de Höh’ sei Ehr. Zo’n melodie als kapstok voor het contrapunt was een veelgebruikte techniek. Maar het kan ook toeval zijn: de van nature simpele koralen duiken gemakkelijk spontaan op. Veel interessanter is de manier waarop Bach eerst rommelt met ritme, en later nog een ‘verstoring’ toevoegt in de vorm van chromatiek. Goed om te weten: het thema begint met een achtste rust, met korte stilte dus, al merk je dat natuurlijk pas als een tweede stem ritmische context geeft. Elke geste jaagt de beweging vooruit, nu eens om de gaten in het thema aan te vullen, dan weer door even de adem in te houden. Bij gebrek aan duidelijke secties gaat de aandacht naar overkoepelende harmonische bewegingen, de hoogte in met grote sprongen in de bas, en naar beneden met vernuftig in elkaar grijpende motiefjes in de bovenstemmen. Het idee om het klankbeeld te kruiden met chromatische halve stappen, lijkt Bach pas tijdens het schrijven te zijn ingevallen.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 888
- Titel
- Prelude en fuga in A groot
- Bijnaam
- nr. 19 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1741
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 16 mei 2023
-
- Opnamedatum
- 25 september 2022
-
- Locatie
- Fundatie van Renswoude
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Danny Noordanus
-
- Datahandling
- Marieke de Blaay
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie
- Marieke de Blaay
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!