Fallt mit Danken, fallt mit Loben uit Weihnachts-Oratorium
BWV 248/4 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Lars Ulrik Mortensen
Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
What’s in a Name?
In de vierde cantate van het Weihnachts-Oratorium vindt Jezus’ naam zijn volle weerklank
Het Weihnachts-Oratorium is een van Bachs beroemdste werken. Het bestaat uit zes cantates, die de dagen van kerstochtend tot het feest van Driekoningen op 6 januari beslaan. Bach had wel al eerder kerstcantates geschreven, maar nog nooit op zo’n schaal. Hier zag hij de gelegenheid muziek te vereeuwigen die hij voor eenmalige, seculiere gelegenheden had gecomponeerd. Daarmee leverde hij een ontroerende, warme én dramatische vertelling van het kerstverhaal. Tegenwoordig wordt het werk vaak als geheel opgevoerd.
Waar de eerste drie cantates van het Weihnachts-Oratorium het bekende kerstverhaal vertellen, begint vanaf de vierde cantate een nieuwe cyclus met veel minder bekend materiaal. Het narratief komt meer op de achtergrond, en er is meer ruimte voor reflectie en interpretatie van het voorgaande. Daarmee beginnen de individuele cantates meer te lijken op een ‘gewone’ cantate, waarin Bach en zijn tekstschrijvers betekenisvolle zinsnedes uit de kerklezing lichten en daar een muzikale reflectie op bouwen.
De vierde cantate van het Weihnachts-Oratorium, BWV 248/4, Fallt mit Danken, fallt mit Loben, schreef Bach voor Nieuwjaarsdag, voor de Kerk het feest van Jezus’ besnijdenis en het moment dat Jezus zijn naam kreeg. Dat laatste is het aspect waar Bach op inzoomt: die ene naam, ‘God helpt’, die door de eeuwen heen steeds zijn weerklank zal vinden. Jezus’ naam werd door God zelf gekozen, en de aartsengel Gabriël vertelde Maria al bij de Annunciatie dat Jezus zo zou gaan heten. Jezus’ naamgeving is dus een vervulling van een profetie.
Het openingskoor is een eerbetoon aan Jezus in zijn algemeenheid. De bezetting verschilt van de andere openingskoren in het Weihnachts-Oratorium: geen trompetten, alleen hoorns, die hier een glansrol mogen vertolken. Het relatief trage tempo, de warme klank, en de lange aaneengesloten notenreeksen voor het koor, zogenoemde melisma’s, geven het geheel een rustigere energie dan het hoge drama van de vorige cantates. Meteen na het openingskoor draagt de tenor het ene vers voor dat op deze feestdag centraal staat.
Het recitatief voor bas is thematischer: what’s in a name? Volgens Bachs tekstschrijver heel wat. ‘Mijn Jezus heet mijn toeverlaat, mijn Jezus heet mijn leven … mijn Jezus heet mijn lust’. Door dit extatische recitatief weeft Bach, zoals hij vaker doet, een koraal in de sopraanlijn, waarin hij Jezus’ kruisdood al laat doorschemeren — al gebruikt Bach hier een veel uitgebreidere melodie dan de Leipziger gemeente gewend was.
De sopraan neemt dan het stokje over. De aria ‘Flößt, mein Heiland’ heeft iets speels en naïefs, alsof Bach wil benadrukken dat, los van alle theologie, de band met God ook heel simpel kan zijn. In deze beroemde aria krijgt de sopraan antwoord op haar vragen van een sopraan uit een andere hoek van de kerk — is het God of is het haar eigen geweten? Door dit effect, dat in de barok wel vaker werd gebruikt, staat dit stuk bekend als Bachs echo-aria.
Nogmaals neemt de bas het woord, en vrijwel meteen vervlecht hij zijn partij weer met de sopraan: hoe Jezus te danken voor zijn komst op aarde en voor zijn genade? De vurige aria voor tenor geeft antwoord: door te leven naar Jezus’ voorbeeld. De opzwepende melodie spint zich systematisch uit tot een wervelende fuga. Het is wonderlijk hoe zo’n strenge muzikale vorm bij Bach zo opzwepend kan klinken.
Het slotkoraal is, zoals we van het Weihnachts gewend zijn, behoorlijk uitgebreid. Alle instrumenten uit het openingskoor maken een comeback in een feestelijk koraal waarvan elk vers met Jezus’ naam begint. Anders dan in veel andere koralen schrijft Bach hier zelf de melodie — een stralend majeur om de cantate af te maken.
- BWV
- 248/4
- Titel
- Fallt mit Danken, fallt mit Loben uit Weihnachts-Oratorium
- Bijnaam
- Vierde cantate uit het Weihnachts-Oratorium
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1734
- Stad
- Leipzig
- Tekst
- Libretto: Christian Friedrich Henrici (alias Picander); J. Rist, 1642
- Bestemming
- Nieuwjaarsdag (Feest van de Besnijdenis van Christus)
- Eerste uitvoering
- 1 januari 1735
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Coro
Fallt mit Danken, fallt mit Loben
vor des Höchsten Gnadenthron!
Gottes Sohn will der Erden
Heiland und Erlöser werden,
Gottes Sohn
dämpft der Feinde Wut und Toben.
2. Revitativo (Evangelist)
Und da acht Tage um waren,
daß das Kindbeschnitten würde,
da ward sein Name genennet Jesus,
welcher genennet war von dem Engel,
ehe denn er im
Mutterleibe empfangen ward.
3. Revitativo (B) con Corale (S)
Immanuel, o süßes Wort!
Mein Jesus heißt mein Hort,
mein Jesus heißt mein Leben.
Mein Jesus hat sich mir ergeben,
mein Jesus soll mir immerfort
vor meinen Augen schweben.
Mein Jesus heißet meine Lust,
mein Jesus labet Herz und Brust.
Jesu, du mein liebstes Leben,
Komm! Ich will dich mit Lust umfassen,
meiner Seelen Bräutigam,
mein Herze soll dich nimmer lassen,
der du dich vor mich gegeben
ach! So nimm mich zu dir!
an des bittern Kreuzes Stamm!
Auch in dem Sterben sollst du mir
das Allerliebste sein;
in Not, Gefahr und Ungemach
seh ich dir sehnlichst nach.
Was jagte mir zuletzt
der Tod für Grauen ein?
Mein Jesus! Wenn ich sterbe,
so weiß ich, daß ich nicht verderbe.
Dein Name steht in mir geschrieben,
der hat des Todes Furcht vertrieben.
4. Aria (S)
Flößt, mein Heiland, flößt dein Namen
auch den allerkleinsten Samen
jenes strengen Schreckens ein?
Nein, du sagst ja selber nein. (Nein!)
Sollt ich nun das Sterben scheuen?
Nein, dein süßes Wort ist da!
Oder sollt ich mich erfreuen?
Ja, du Heiland sprichst selbst ja. (Ja!)
5. Recitativo (B) con Corale (S)
Wohlan, dein Name soll allein
Jesu, meine Freud und Wonne,
meine Hoffnung, Schatz und Teil,
in meinem Herzen sein!
mein Erlösung, Schmuck und Heil,
Hirt und König, Licht und Sonne,
So will ich dich entzücket nennen,
wenn Brust und Herz zu dir vor Liebe brennen.
Doch, Liebster, sage mir:
ach! wie soll ich würdiglich,
mein Herr Jesu, preisen dich?
wie rühm ich dich, wie dank ich dir?
6. Aria (T)
Ich will nur dir zu Ehren leben,
mein Heiland, gib mir Kraft und Mut,
daß es mein Herz recht eifrig tut!
Stärke mich,
deine Gnade würdiglich
und mit Danken zu erheben!
7. Choral
Jesus richte mein Beginnen,
Jesus bleibe stets bei mir,
Jesus zäume mir die Sinnen,
Jesus sei nur mein Begier,
Jesus sei mir in Gedanken,
Jesu, lasse mich nicht wanken!
Vertaling
1. Koor
Val neer met dank, val neer met lof
voor de genadetroon van de Allerhoogste!
Gods Zoon wil de Heiland
en de Verlosser van de aarde worden,
Gods Zoon
beteugelt de woede en het geraas van de vijanden.
2. Recitatief (Evangelist)
En toen er acht dagen waren verstreken
en het kind besneden zou worden,
kreeg hij als naam Jezus,
de naam die genoemd was door de engel
voordat hij was ontvangen
in de schoot van zijn moeder.
3. Recitatief (B) / Koraal (S)
Immanuel, o dierbaar woord!
Mijn Jezus heet mijn toeverlaat,
mijn Jezus heet mijn leven,
mijn Jezus heeft zich aan mij gegeven,
mijn Jezus zal mij voortdurend
voor ogen zweven.
Mijn Jezus heet mijn lust,
mijn Jezus laaft hart en ziel.
Jezus, o mijn liefste leven,
Kom, ik wil u hartstochtelijk omhelzen,
bruidegom van mijn ziel,
mijn hart zal u nooit loslaten,
die zichzelf voor mij hebt gegeven,
ach, neem mij tot u!
aan de stam van het bittere kruis!
Ook in het sterven zult u voor mij
zijn wat ik het meeste liefheb;
in nood, gevaar en tegenspoed
kijk ik verlangend naar u.
Hoe zou de dood mij op het eind
angst kunnen aanjagen?
Mijn Jezus, als ik sterf,
dan weet ik dat ik niet verloren ga.
Uw naam staat in mij geschreven,
die heeft de angst voor de dood verdreven.
4. Aria (S)
Uw naam, mijn Heiland,
boezemt die ook maar
een greintje angst in?
Nee, u zegt immers zelf nee.(Nee!)
Moet ik het sterven nu vrezen?
Nee, uw dierbare woord is daar!
Of moet ik verheugd zijn?
Ja, mijn Heiland, u zegt zelf ja. (Ja!)
5. Recitatief (B) / Koraal (S)
Komaan, alleen uw naam
Jezus, mijn vreugde en mijn zaligheid,
mijn hoop, mijn schat en mijn deel,
moet in mijn hart zijn!
mijn verlossing, sieraad en heil,
herder en koning, licht en zon,
Zo wil ik u noemen in mijn verrukking
wanneer hart en ziel branden van liefde voor u.
Maar, liefste Jezus, zeg mij:
ach, hoe moet ik u op een waardige manier prijzen,
mijn Heer Jezus?
hoe moet ik u roemen, hoe moet ik u danken?
6. Aria (T)
Ik wil alleen tot uw eer leven,
mijn Heiland, geef mij kracht en moed
opdat mijn hart dat heel ijverig doet!
Geef mij de kracht
om uw genade waardig
en dankbaar te prijzen!
7. Koraal
Moge Jezus alles leiden wat ik doe,
moge Jezus steeds bij mij blijven,
moge Jezus mijn neigingen beteugelen,
moge Jezus mijn enige verlangen zijn,
moge Jezus in mijn gedachten zijn,
Jezus, laat mij niet wankelen!
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 18 december 2025
-
- Opnamedatum
- 3 januari 2025
-
- Locatie
- Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum
-
- Orgel en leiding
- Lars Ulrik Mortensen
-
- Sopraan
- Carine Tinney
-
- Tenor
- Daniel Johannsen
-
- Bas
- Tomáš Král
-
- Ripiënisten sopraan
- Marta Paklar, Amelia Berridge
-
- Ripiënisten alt
- Alex Potter, Michaela Riener, Sofia Gvirts
-
- Ripiënisten tenor
- João Moreira, Adriaan de Koster
-
- Ripiënisten bas
- Matthew Baker, Donald Bentvelsen
-
- Viool 1
- Cecilia Bernardini, Annelies van der Vegt, Ivan Iliev
-
- Viool 2
- Lucia Giraudo, Anneke van Haaften, Kirsti Apajalahti
-
- Altviool
- Femke Huizinga, Ivan Jorge Saez Schwartz
-
- Cello
- Ira Givol, Luka Stefanovic
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Hobo
- Rodrigo López Paz, Katharina Verhaar
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Hoorn
- Bart Aerbeydt, Milo Maestri
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Regie en beeldmontage
- Onno van Ameijde
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Lilita Dunska, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Rieks Soepenberg, Jorne Tielemans, Jasper Verkaart, Caroline Nutbey, Merijn Stojansek
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme, Martijn Schoeber, Jordi Kooij, Patrick Galvin
-
- Regieassistent
- Marieke Donker Kaat
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Documentaire
- Marloes Biermans, Gijs Besseling
-
- Productie concert
- Stephan Esmeijer
-
- Productie opname
- Lisanne Marlou de Kok
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!