Schwingt freudig euch empor
BWV 36 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Waalse Kerk, Amsterdam
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Van een verjaardag naar Advent
Door de twee overbekende koralen is meteen duidelijk waar het om gaat: Advent
Eén van de leraren van de Thomasschool zal, toen hij in de kerk zat op 2 december 1731, verrast hebben opgekeken. Ineens klonk daar de muziek die Bach zes jaar geleden voor zijn verjaardag schreef. Na het openingskoor volgde een tweede verrassing. Bach bleek de recitatieven vervangen te hebben door nieuwe koraalbewerkingen, gebaseerd op de adventskoralen ‘Nun komm, der heiden Heiland’ en ‘Wie schön leuchtet der Morgenstern’. Een slimme ingreep, want zo was meteen duidelijk dat het ging om een adventscantate. Iedereen kende immers deze bekende en populaire kerkliederen en de toon van die zondag – verwachtingsvol uitkijken naar Kerst – was meteen gezet.
De wereldlijke en feestelijke oorsprong van de muziek is duidelijk hoorbaar. De twee oboe d'amores zijn prominent aanwezig. In de eerste aria, over de bruid die Jezus als bruidegom verwelkomt, wordt de hobo letterlijk als liefdesinstrument gebruikt. In het tweede deel, dat na de preek werd uitgevoerd, krijgen in de aria’s ook de strijkers een belangrijke rol. In de eerste aria wordt Jezus door de bas als een schat welkom geheten. Alle strijkers zorgen samen voor een galante en feestelijke begeleiding waarin de triolen uit het openingsdeel terugkeren. Als contrast met deze tutti-begeleiding soleert in de tweede aria slechts één viool, ook nog con sordine (gedempt) gespeeld. Een perfecte illustratie van de tekst; de sopraan zingt: ‘ook met gedempte, zwakke stemmen wordt God majesteitelijk vereerd’. Tussen de twee aria’s in klinkt wederom de melodie van het adventskoraal ‘Nun komm der heiden Heiland’. Nu onversierd in lange noten in de tenorpartij, omspeeld door een strenge canon in de hobo d’amores. De cantate besluit met hetzelfde koraal, vierstemmig gezet en begeleid door het hele ensemble.
Doordat van deze cantate verschillende versies bewaard zijn gebleven, krijgen we een kijkje in Bachs keuken. In 1725 ontstond het stuk als wereldlijke cantate; het was een verjaardagsstuk voor een tot nog toe niet met zekerheid geïdentificeerde leraar van de Thomasschool. In 1726 gebruikte Bach het stuk opnieuw voor de verjaardag van Charlotte Friederike Wilhelmine, de vorstin van Köthen. Later haalde hij de partituur weer van de plank en diende de muziek – met nieuwe tekst in de recitatieven – als felicitatie voor iemand uit de juristenfamilie Rivinus. Ergens tussen 1725 en 1730 werkte hij de wereldlijke cantate ook om tot kerkmuziek. In deze eerste geestelijke versie gebruikte hij alleen de aria’s en voegde hij een slotkoraal toe. Pas in 1731 componeerde hij de koraalbewerkingen die op de plaats van de recitatieven uit de oorspronkelijke verjaardagscantate staan. Het ging Bach bij al deze bewerkingen niet om verbeteringen, om het maken van de ultieme versie. Als je alle versies vergelijkt, zie je veel meer dat hij praktisch dacht en zijn muziek telkens aanpaste aan de gelegenheid en de omstandigheden.
- BWV
- 36
- Titel
- Schwingt freudig euch empor
- Instrument
- alt, bas, hobo, sopraan, tenor
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1731 (eerdere versies ca. 1725-30)
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- onbekend (Picander dichtte de tekst van de originele wereldlijke cantate)
- Bestemming
- eerste zondag van Advent
- Eerste uitvoering
- 2 december 1731
- Bijzonderheden
- Oorspronkelijk een wereldlijke cantate uit 1725. Verschillende wereldlijke en één eerdere geestelijke versie tussen 1725 en 1730.
Achtergrondvideo's
Dirigent Jos van Veldhoven
“Een wonder van Bach -Jos van Veldhoven duidt de cantate en staat stil bij de laatste aria.”
Organist Leo van Doeselaar
“Hoe houdt organist Leo van Doeselaar vanaf het groot orgel contact met de musici beneden?”
Teksten
Origineel
1. Chor
Schwingt freudig euch empor
zu den erhabnen Sternen,
Ihr Zungen, die ihr itzt
in Zion fröhlich seid!
Doch haltet ein!
Der Schall darf sich nicht
weit entfernen,
es naht sich selbst zu euch
der Herr der Herrlichkeit.
2. Choral (Sopran, Alt)
Nun komm, der Heiden Heiland,
der Jungfrauen Kind erkannt,
des sich wundert alle Welt,
Gott solch Geburt ihm bestellt.
3. Arie (Tenor)
Die Liebe zieht mit sanften Schritten
sein Treugeliebtes allgemach.
Gleichwie es eine Braut entzücket,
wenn sie den Bräutigam erblicket,
so folgt ein Herz auch Jesu nach.
4. Choral
Zwingt die Saiten in Cythara
und lasst die süsse Musica
ganz freudenreich erschallen,
dass ich möge mit Jesulein,
dem wunderschönen Bräutgam mein,
in steter Liebe wallen!
Singet, springet,
jubilieret, triumphieret, dankt dem Herren!
Gross ist der König der Ehren.
5. Arie (Bass)
Willkommen, werter Schatz!
Die Lieb und Glaube machet Platz
vor dich in meinem Herzen rein,
zieh bei mir ein!
6. Choral (Tenor)
Der du bist dem Vater gleich,
führ hinaus den Sieg im Fleisch,
dass dein ewig Gott’sgewalt
in uns das krank Fleisch enthalt.
7. Arie (Sopran)
Auch mit gedämpften, schwachen Stimmen
wird Gottes Majestät verehrt.
Denn schallet nur der Geist darbei,
so ist ihm solches ein Geschrei,
das er im Himmel selber hört.
8. Choral
Lob sei Gott, dem Vater, g’ton,
lob sei Gott, sein’m eingen Sohn,
lob sei Gott, dem Heilgen Geist,
immer und in Ewigkeit!
Vertaling
1. Koor
Zweef vol vreugde
naar de hoge sterren,
o tongen,
die nu in Sion vrolijk zijn!
Maar stop!
Het geluid mag zich niet ver
verwijderen,
hij komt zelf naar jullie toe,
de Heer der heerlijkheid.
2. Koraal (sopraan, alt)
Kom nu, verlosser van de volkeren,
erkend als kind van de maagd;
iedereen verwondert zich
dat God hem zo geboren heeft laten worden.
3. Aria (tenor)
De liefde trekt met zachte stappen
geleidelijk zijn geliefde mee.
Zoals een bruid verrukt is
als ze haar bruidegom ziet
zo volgt een hart ook Jezus.
4. Koraal
Bespeel de snaren van de citer
en laat de bekoorlijke muziek
vol vreugde weerklinken,
zodat ik met Jezus,
mijn wonderschone bruidegom,
in blijvende liefde mag dansen!
Zing maar, dans maar,
juich en triomfeer, dank de Heer!
Groot is de koning der ere.
5. Aria (bas)
Welkom, dierbare schat!
Liefde en geloof maken plaats
voor u in mijn reine hart,
trek bij mij in!
6. Koraal (tenor)
U, die gelijk bent aan de Vader,
behaal de overwinning in het vlees,
zodat uw macht, die van de eeuwige God,
het zieke vlees in ons in bedwang houdt.
7. Aria (sopraan)
Ook met gedempte, zwakke stemmen
wordt Gods majesteit vereerd.
Want als de geest maar meeklinkt,
dan lijkt het voor God een geroep
dat hij zelf in de hemel hoort.
8. Koraal
Ere zij God, de Vader,
ere zij God, zijn enige Zoon,
ere zij God, de Heilige Geest,
altijd en in eeuwigheid.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 13 juni 2014
-
- Opnamedatum
- 30 november 2013
-
- Locatie
- Waalse Kerk, Amsterdam
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Sopraan
- Zsuzsi Tóth
-
- Alt
- Barnabás Hegyi
-
- Tenor
- Nicholas Mulroy
-
- Bas
- Peter Harvey
-
- Ripiënisten sopraan
- Lauren Armishaw, Annelies Brants
-
- Ripiënisten alt
- Victoria Cassano McDonald, Elsbeth Gerritsen
-
- Ripiënisten tenor
- Robert Buckland, João Moreira
-
- Ripiënisten bas
- Jelle Draijer, Lionel Meunier
-
- Viool 1
- Shunske Sato, Anneke van Haaften, Annelies van der Vegt
-
- Viool 2
- Sayuri Yamagata, Paulien Kostense, Lidewij van der Voort
-
- Altviool
- Staas Swierstra, Esther van der Eijk
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Contrabas
- Maggie Urquhart
-
- Hobo
- Frank de Bruine, Peter Frankenberg
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Kistorgel
- Pieter-Jan Belder
-
- Groot orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Registrant
- Paul Meerwijk
-
- Productie concert
- Marco Meijdam, Imke Deters
-
- Productie
- Frank van der Weij
-
- Cameraregie
- Lucas van Woerkum
-
- Director of photography
- Sal Kroonenberg
-
- Camera
- Sal Kroonenberg, Jorrit Garretsen, Robert Berger, Benjamin Sparschuh
-
- Montage
- Lucas van Woerkum, Frank van der Weij
-
- Muziekopname
- Leo de Klerk
-
- Licht
- Alban Riphagen
-
- Productie-assistentie
- Zoë de Wilde
-
- Partituurcoaching
- Jan Van den Bossche
-
- Make up
- Marloes Bovenlander, Jamila el Bouch
-
- Camera-assistent
- Chris Tjong Ayong
-
- Assistent muziekregisseur
- Menno van Delft
-
- Geluids-assistenten
- Jaap van Stenis, Jaap Firet, Bobby Verbakel, Luuk Hoogstraten
-
- Muziekmontage en mixage
- Leo de Klerk, Frank van der Weij
-
- Muziekmontage assistent
- Martijn Snoeren
-
- Kleurcorrectie
- Petro van Leeuwen
-
- Interviews
- Onno van Ameijde
-
- Met dank aan
- Nienke Meuleman
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!