Es ist dir gesagt, Mensch, was gut ist
BWV 45 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Hans-Christoph Rademann
Grote Kerk Veere
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Blijmoedige gehoorzaamheid
Bach vond mogelijk genoegdoening in deze cantate
De tekst van het openingskoor van deze cantate is oud-testamentisch streng. God heeft gezegd wat hij van je eist: je aan zijn woord houden, deemoedig zijn en liefde betrachten. En dus schrijft Bach – na een driemaal klinkende aankondiging – een fuga, zoals hij wel vaker doet bij teksten over regels en wetten. Maar hij onderbreekt de fuga over dat God heeft gesproken met een gezamenlijk klinkend ‘namelijk’ (nämlich), waarna de opsomming begint van wat God dan gezegd heeft. In plaats van strengheid benadrukt Bach op deze manier blijmoedige en opgewekte gehoorzaamheid in dit openingskoor.
Bach had zelf de reputatie allerminst een toonbeeld van blijmoedige gehoorzaamheid te zijn. In 1717 bracht hij zelfs een maand in de gevangenis door ‘vanwege zijn halsstarrige verklaring’ (hij had zonder toestemming een nieuwe baan geaccepteerd). Ook later in Leipzig behield hij die reputatie. In 1730 werd zijn salaris deels ingehouden ‘omdat de cantor onverbeterlijk is’ (weil der Cantor incorrigibel sey). Wellicht was dit voor Bach een moment om terug te denken aan de tenor-aria uit deze cantate, waarin het vermanend klinkt: ‘op gehoorzaamheid volgt loon; ellende en smaad dreigen als je zondigt’.
In dat geval vond Bach wellicht genoegdoening in het tweede deel van de cantate. Dat begint met een basaria waarin Christus met opgewonden toon de valse profeten de mantel uitveegt (de tekst komt uit het Evangelie volgens Mattheüs): ik ken jullie niet, weg van mij! Zo wordt het idee van gehoorzaamheid genuanceerd: niet iedereen die zegt God te gehoorzamen doet dat ook daadwerkelijk. Ook in de ogenschijnlijk lankmoedige slotaria, waarin een nobel voortbewegende fluit het karakter bepaalt, horen we dat wie God alleen lippendienst bewijst ‘eeuwig branden’ zal.
Het gebruikelijke ‘SDG’ (soli Deo gloria) dat Bach aan het eind van BWV 45 noteerde, lijkt met terugwerkende kracht bijna een antwoord op zijn aardse dwarsliggers: alleen God zij eer.
- BWV
- 45
- Titel
- Es ist dir gesagt, Mensch, was gut ist
- Instrument
- alt, bas, tenor
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1726
- Stad
- Leipzig
- Bestemming
- Achtste zondag na Trinitatis
- Eerste uitvoering
- 11 augustus 1726
Met steun van
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Chor
Es ist dir gesagt, Mensch, was gut ist
und was der Herr von dir fordert,
nämlich: Gottes Wort halten
und Liebe üben
und demütig sein vor deinem Gott.
2. Rezitativ (Tenor)
Der Höchste läßt mich seinen Willen wissen
und was ihm wohlgefällt;
er hat sein Wort zur Richtschnur dargestellt,
wornach mein Fuß soll sein geflissen
allzeit einherzugehn
mit Furcht, mit Demut und mit Liebe
als Proben des Gehorsams, den ich übe,
um als ein treuer Knecht dereinsten zu bestehn.
3. Arie (Tenor)
Weiß ich Gottes Rechte,
was ists, das mir helfen kann,
wenn er mir als seinem Knechte
fordert scharfe Rechnung an?
Seele! denke dich zu retten,
auf Gehorsam folget Lohn;
Qual und Hohn
drohet deinem Übertreten!
4. Arioso (Bass)
Es werden viele zu mir sagen an jenem Tage:
Herr, haben wir nicht
in deinem Namen geweissaget,
haben wir nicht in deinem Namen
Teufel ausgetrieben,
haben wir nicht in deinem Namen
viel Taten getan?
Denn werde ich ihnen bekennen:
Ich habe euch noch nie erkannt,
weichet alle von mir, ihr Übeltäter!
5. Arie (Alt)
Wer Gott bekennt
aus wahrem Herzensgrund,
den will er auch bekennen.
Denn der muß ewig brennen,
der einzig mit dem Mund
ihn Herren nennt.
6. Rezitativ (Alt)
So wird denn Herz und Mund
selbst von mir Richter sein,
und Gott will mir den Lohn
nach meinem Sinn erteilen:
Trifft nun mein Wandel
nicht nach seinen Worten ein,
wer will hernach der Seelen Schaden heilen?
Was mach ich mir denn selber Hindernis?
Des Herren Wille muß geschehen,
doch ist sein Beistand auch gewiß,
daß er sein Werk durch mich mög wohl vollendet sehen.
7. Choral
Gib, daß ich tu mit Fleiß,
was mir zu tun gebühret,
worzu mich dein Befehl
in meinem Stande führet!
Gib, daß ichs tue bald,
zu der Zeit, da ich soll;
und wenn ichs tu, so gib,
daß es gerate wohl!
Vertaling
1. Koor
Er is jou, mens, verteld wat goed is,
en wat de Heer van je wil,
namelijk: je aan Gods woord houden
en liefde betonen
en nederig zijn tegenover je God.
2. Recitatief (tenor)
De Allerhoogste laat mij weten wat zijn wil is
en wat hem behaagt;
hij heeft zijn woord bekend gemaakt
als het richtsnoer waarlangs mijn voet ijverig
altijd moet gaan
met ontzag, met nederigheid en met liefde
als blijken van de gehoorzaamheid die ik betoon
om mij later waar te maken als een trouwe knecht.
3. Aria (tenor)
Als ik weet wat Gods rechten zijn,
wat kan mij dan helpen
wanneer hij mij als zijn knecht
streng ter verantwoording roept?
Ziel, doe je best jezelf in veiligheid te brengen,
op gehoorzaamheid volgt loon;
ellende en smaad
dreigen als je zondigt!
4. Arioso (bas)
Velen zullen op die dag tegen mij zeggen:
Heer, hebben wij niet
in uw naam geprofeteerd,
hebben wij niet in uw naam
duivels uitgedreven,
hebben wij niet in uw naam
veel daden verricht?
Dan zal ik hun openlijk zeggen:
Ik heb jullie nooit gekend,
verdwijn allemaal uit mijn ogen, boosdoeners!
5. Aria (alt)
Wie God erkent
uit de grond van zijn hart,
die zal hij ook erkennen.
Want eeuwig moet diegene branden
die hem alleen met de mond
Heer noemt.
6. Recitatief (alt)
Zo zullen dan mijn hart en mond zelf
mijn rechter zijn,
en God zal mij het loon geven
dat mij toekomt:
als mijn levenswandel
niet overeenkomt met zijn woorden,
wie zal dan later de schade aan mijn ziel herstellen?
Waarom breng ik mezelf dan in moeilijkheden?
De wil van de Heer moet geschieden,
maar het is ook zeker dat hij mij zal helpen
om zijn werk te voltooien.
7. Koraal
Geef dat ik ijverig doe
wat ik behoor te doen,
wat uw opdracht aan mij is,
voorzover ik dat kan.
Geef dat ik het spoedig doe,
op het moment dat het moet;
en als ik het doe, geef dan
dat het me zal lukken!
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 18 januari 2024
-
- Opnamedatum
- 9 maart 2023
-
- Locatie
- Grote Kerk Veere
-
- Dirigent
- Hans-Christoph Rademann
-
- Alt
- Franz Vitzthum
-
- Tenor
- Guy Cutting
-
- Bas
- Tobias Berndt
-
- Ripiënisten sopraan
- Marta Paklar, Lauren Armishaw, Kristen Witmer
-
- Ripiënisten alt
- Bernadett Nagy, Sofia Gvirts
-
- Ripiënisten tenor
- Adriaan de Koster, João Moreira
-
- Ripiënisten bas
- Donald Bentvelsen, Jaap van der Wel
-
- Viool 1
- Cecilia Bernardini, Pieter Affourtit, Anneke van Haaften
-
- Viool 2
- Lidewij van der Voort, Kano Imada, Mayumi Sargent Harada
-
- Altviool
- Femke Huizinga, Ivan Jorge Saez Schwartz
-
- Cello
- Lucia Swarts, Anna Litvinenko
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Traverso
- Marten Root, Aysha Wills
-
- Hobo
- Rodrigo Lopez Paz, Katharina Verhaar
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Regie en beeldmontage
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee, Lilita Dunska
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Martijn Struijf, Wesley Schipper, Jesper Blok, Bjorn Tiebout, Glenn van Eerden
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme, Martijn Schroeber, Jordi Kooij, Joey Marcoux
-
- Stylist
- Ellen Julianus
-
- Regieassistent
- Ferenc Soeteman
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie film
- Laura Jonker
-
- Productie concert
- Imke Deters
-
- Met steun van
- MWH4impact
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!