Ein feste Burg ist unser Gott
BWV 80 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Shunske Sato
PHIL, Haarlem
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Voorwaarts — mars!
Een strijdlustige cantate vol militaire verwijzingen
Muziek en oorlogsvoering waren in de zeventiende eeuw nauwer met elkaar verbonden dan tegenwoordig. Een soldaat met een dwarsfluit was in de zestiende eeuw een cliché. Die connectie zat ‘m deels in beeldspraken rond geloof en strijd die op muziek werden gezet. Beeldspraken die nog niet zo lang alleen maar beeldspraak waren: in Bachs tijd was de dertigjarige oorlog nog maar net beëindigd – in 1648 – en lag dit oorlogstrauma nog vers in het geheugen.
De cantate Ein feste Burg ist unser Gott toont die strijdbaarheid in de eerste plaats in de tekst: in het door Luther geschreven koraal met dezelfde titel. De oorlogsmetaforen waarmee de tekst begint, gebaseerd op psalm 46, maakte het koraal al snel tot het strijdlied van de Reformatie. Geen wonder dus dat het werd gezongen op 31 oktober: Hervormingsdag. Een feestdag in Bachs tijd in Saksen. De definitieve versie van de cantate bouwde Bach over de jaren op. De eerste versie voor Leipzig, die in 1730 klonk, was gebaseerd op muziek die hij al in Weimar gecomponeerd had. Het grote openingskoor ontbrak nog, maar wel voegde hij het vijfde deel toe. Pas bij een nieuwe uitvoering in 1735 begon Bach de cantate met een groots opgezet openingskoor.
Niet alleen in de tekst, maar ook in de muziek vind je militaire verwijzingen. De hobo was in de zeventiende eeuw nog sterk verbonden met het leger en Bach gebruikt er in deze cantate maar liefst drie. De klank van drie hobo’s die precies hetzelfde spelen, zoals in het openingskoor, was een typisch ‘marcheer-geluid’. Het eensgezinde, eenstemmige koor doet denken aan een goed getraind leger vol uniformiteit en orde. Te midden van instrumentaal tumult – zoals in het vijfde deel van de cantate – klinkt het koor als een gedisciplineerde legereenheid die zich perfect synchroon marcherend over het strijdtoneel beweegt.
- BWV
- 80
- Titel
- Ein feste Burg ist unser Gott
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1739?
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- Salomo Franck
- Bestemming
- Hervormingsdag
Met steun van
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Chor
Ein feste Burg ist unser Gott,
ein gute Wehr und Waffen;
er hilft uns frei aus aller Not,
die uns itzt hat betroffen.
Der alte böse Feind,
mit Ernst ers itzt meint,
groß Macht und viel List
sein grausam Rüstung ist,
auf Erd ist nicht seinsgleichen.
2. Arie (Bass) & Choral (Sopran)
Alles, was von Gott geboren,
ist zum Siegen auserkoren.
Mit unser Macht ist nichts getan,
wir sind gar bald verloren.
Es streit' vor uns der rechte Mann,
den Gott selbst hat erkoren.
Wer bei Christi Blutpanier
in der Taufe Treu geschworen,
siegt im Geiste für und für.
Fragst du, wer er ist?
Er heißt Jesus Christ,
der Herre Zebaoth,
und ist kein andrer Gott,
das Feld muß er behalten.
Alles, was von Gott geboren,
ist zum Siegen auserkoren.
3. Rezitativ (Bass)
Erwäge doch,
Kind Gottes, die so große Liebe,
da Jesus sich
mit seinem Blute dir verschriebe,
wormit er dich
zum Kriege wider Satans Heer
und wider Welt und Sünde
geworben hat!
Gib nicht in deiner Seele
dem Satan und den Lastern statt!
Laß nicht dein Herz,
den Himmel Gottes auf der Erden,
zur Wüste werden!
Bereue deine Schuld mit Schmerz,
daß Christi Geist
mit dir sich fest verbinde!
4. Arie (Sopran)
Komm in mein Herzenshaus,
Herr Jesu, mein Verlangen!
Treib Welt und Satan aus
und laß dein Bild in mir erneuert prangen!
Weg, schnöder Sündengraus!
5. Chor
Und wenn die Welt voll Teufel wär
und wollten uns verschlingen,
so fürchten wir uns nicht so sehr,
es soll uns doch gelingen.
Der Fürst dieser Welt,
wie saur er sich stellt,
tut er uns doch nicht,
das macht, er ist gericht',
ein Wörtlein kann ihn fällen.
6. Rezitativ (Tenor)
So stehe dann bei Christi blutgefärbten Fahne,
o Seele, fest
und glaube, daß dein Haupt dich nicht verläßt,
ja, daß sein Sieg
auch dir den Weg zu deiner Krone bahne!
Tritt freudig an den Krieg!
Wirst du nur Gottes Wort
so hören als bewahren,
so wird der Feind gezwungen auszufahren,
dein Heiland bleibt dein Hort!
7. Arie (Alt, Tenor)
Wie selig sind doch die,
die Gott im Munde tragen,
doch selger ist das Herz,
das ihn im Glauben trägt!
Es bleibet unbesiegt
und kann die Feinde schlagen
und wird zuletzt gekrönt,
wenn es den Tod erlegt.
8. Choral
Das Wort sie sollen lassen stahn
und kein' Dank dazu haben.
Er ist bei uns wohl auf dem Plan
mit seinem Geist und Gaben.
Nehmen sie uns den Leib,
Gut, Ehr, Kind und Weib,
laß fahren dahin,
sie habens kein Gewinn;
Das Reich muß uns doch bleiben.
Vertaling
1. Koor
Een vaste burcht is onze God,
een goed bastion en wapen;
hij helpt ons uit alle nood
die ons nu heeft getroffen.
De oude boze vijand
gaat nu serieus aan de gang,
veel macht en listigheid
vormen zijn wrede wapenrusting,
op aarde is niets met hem te vergelijken.
2. Aria (Bas) en Koraal (Sopraan)
Iedereen uit God geboren
is voor zege uitverkoren.
Onze macht stelt niets voor,
wij zijn heel snel verloren.
Voor ons vecht de juiste man
die God zelf heeft uitverkoren.
Wie bij Christus' bloedbanier
trouw heeft gezworen in de doop,
die overwint in de geest voortdurend.
Vraag je wie dat is?
Hij heet Jezus Christus,
de Heer Zebaoth,
er is geen andere God,
hij zal de strijd winnen.
Iedereen uit God geboren
is voor zege uitverkoren.
3. Recitatief (Bas)
Overweeg toch,
kind van God, die grote liefde
van Jezus die zich
aan jou heeft gewijd met zijn bloed,
waarmee hij jou
voor de strijd tegen het leger van Satan
en tegen wereld en zonde
heeft geworven!
Geef in je ziel geen plaats
aan Satan en aan zonden!
Laat je hart,
die hemel van God op aarde,
geen woestijn worden!
Heb met smart berouw over je schuld,
opdat de Geest van Christus
zich hecht met jou verbindt!
4. Aria (Sopraan)
Kom in het huis van mijn hart,
Heer Jezus, mijn verlangen!
Verjaag wereld en Satan
en laat uw beeld opnieuw in mij stralen!
Weg, ellendige zondengruwel!
5. Koor
Al was de wereld vol met duivels
die ons wilden verslinden,
wij zijn niet erg bang,
we zullen toch slagen.
De vorst van deze wereld,
hoe hij ook woedt,
hij kan ons niets doen
want hij is gevonnist,
één woordje kan hem vellen.
6. Recitatief (Tenor)
Sta dus stevig bij Christus' bebloede vaandel,
o ziel,
en geloof dat jouw Hoofd je niet verlaat,
ja, dat zijn overwinning
ook voor jou de weg baant naar je kroon.
Ga de strijd verheugd aan!
Als je Gods woord maar
hoort en bewaart,
dan wordt de vijand gedwongen te wijken,
jouw Heiland blijft jouw toeverlaat.
7. Aria (Alt, Tenor)
Hoe zalig zijn toch zij
die God op de lippen hebben,
maar nog zaliger is het hart
dat hem draagt in het geloof!
Dat blijft onoverwonnen
en kan de vijanden verslaan,
en wordt ten slotte gekroond
wanneer het de dood velt.
8. Koraal
Het woord moeten ze laten staan
en dank daarvoor is niet nodig.
Hij zorgt voor ons
met zijn geest en gaven.
Als ze ons lichaam afpakken,
bezit, eer, kind en vrouw,
laat het maar gebeuren,
het levert hun niets op;
het rijk blijft van ons.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 2 maart 2023
-
- Opnamedatum
- 21 juni 2022
-
- Locatie
- Philarmonie Haarlem
-
- Viool en leiding
- Shunske Sato
-
- Sopraan
- Isabel Schicketanz
-
- Alt
- Franz Vitzthum
-
- Tenor
- Thomas Hobbs
-
- Bas
- Wolf Matthias Friedrich
-
- Ripiënisten sopraan
- Lauren Armishaw, Marta Paklar
-
- Ripiënisten alt
- Sofia Gvirts, Bernadett Nagy
-
- Ripiënisten tenor
- Adriaan de Koster
-
- Ripiënisten bas
- Matthew Baker, Pierre Guy Le Gall White, Jaap van der Wel
-
- Viool 1
- Sayuri Yamagata, Femke Huizinga, Kano Imada
-
- Viool 2
- Lucia Giraudo, Annelies van der Vegt, Pieter Affourtit
-
- Altviool
- Deirdre Dowling, Staas Swierstra
-
- Cello
- Barbara Kernig, Lucia Swarts
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Traverso
- Marten Root, Doretthe Janssens
-
- Hobo
- Rodrigo Lopez Paz, Ivan Podyomov, Katharina Verhaar
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Regie en camera
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee, Lilita Dunska
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Martijn Struijf, Jesper Blok, Rob van der Gragt, Matthijs Notten, Lisa Xiu Kok
-
- Licht
- Dirk Zijlstra, Nick Fadieiev
-
- Settechniek
- Justin Mutsaers
-
- Grip
- Rinco Ederveen
-
- Gaffer
- Zen Bloot
-
- Stylist
- Ellen Julianus
-
- Regieassistent
- Ferenc Soeteman
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie film
- Marieke de Blaay
-
- Productie concert
- Marco Meijdam
-
- Met steun van
- MWH4impact
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!