Das Wohltemperirte Clavier II nr. 11 in F groot
BWV 880 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in Stadion Galgenwaard, Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Stout spel
Een weidse prelude zet de luisteraar op het verkeerde been
Je hebt improvisatie, en je hebt de prélude non mesuré: een typisch Frans fenomeen afkomstig uit het luitrepertoire, dat klavierspelers en luisteraars sinds de zeventiende eeuw vooral in verwarring heeft gebracht. Componisten lieten soms bijna volledig grafische partituren na, met akkoorden en flarden van melodieën, die de uitvoerders zelf in de tijd moest plaatsen. Bach was bekend met deze enigmatische stijl, maar zou zijn ‘klanten’ nooit zo aan hun lot overlaten (of: hun zoveel vrijheid geven).
Maar, deze majestueuze elfde prelude uit het Wohltemperirte Clavier II zou je misschien wel als een antwoord op de Franse collega’s kunnen zien. De lang uitgesponnen lijnen, de tal van overgebonden noten die subtiele dissonanten maken en een textuur die voortdurend groeit en afneemt, tot wel vijf echte stemmen, wijzen hierop. De lange liggende noten in de bas geven de prelude de allure van een koraal, zij het met ongewoon veel flair.
Aan die rust maakt de fuga een abrupt einde, zo chaotisch werken de sprongen en superkorte motiefjes. Om het nog verrukkelijk verwarrender te maken, prutst Bach tussen de tweede en derde thema-inzet met het ritme: een verschuiving van zes naar schijnbaar negen tellen in de maat. Sowieso is de opbouw even curieus als speels, bijna toevallig. Waar een fuga meestal een vast patroon volgt van expositie, verschillende uitwerkingen met en zonder de thema’s, en tot slot een vaak grandioze reprise, loopt het hier anders. De constructie van deze fuga bestaat uit de expositie met de thema’s, een uitzonderlijk lange episode op basis van maar een paar motieven, gevolgd door de reprise - halverwege de fuga al. Daarna tuimelen we door de toonsoorten en komt pas vlak voor het einde met gretige virtuositeit de hoofdtoonsoort weer in beeld.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 880
- Titel
- Prelude en fuga in F groot
- Bijnaam
- nr. 11 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1739-1740
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 24 januari 2023
-
- Opnamedatum
- 13 februari 2022
-
- Locatie
- Stadion Galgenwaard, Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besselaar
-
- Muziekopname
- Lilita Dunska, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Lilita Dunska
-
- Camera, licht
- David Koster
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Productie
- Josine Olgers
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!