Das Wohltemperirte Clavier II nr. 22 in bes klein
BWV 891 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in de Domkerk, Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Diep in de groeven
Bach voert een doorwrocht thema naar een extatische ontlading
Soms houdt Bach het licht, maar nu en dan gaat hij vol voor zwaar. En dit werkenpaar in bes klein, een ‘moeilijke’ toonsoort met vijf mollen, graaft diepe groeven. Voor sommigen is dit zelfs het hoogtepunt van het hele tweede Wohltemperirte Clavier: Bachs meest substantiële driestemmige sinfonia als prelude, gevolgd door een overweldigende fuga op een vruchtbaar thema.
De prelude voelt haast als triosonate door de rol van de bas. De ondersteunende continuopartij krijgt slechts twee keer het volledige, vijf maten lange thema te spelen. Op dat fundament wisselen de twee bovenstemmen naar hartenlust ideeën uit, vooral in het middendeel. Verrassend genoeg zet de sopraan nu eens niet met het thema in, maar zorgt deze voor een versiering, dwars over de expositie in de alt.
De fuga verkent de stretto-techniek - waarbij twee of meer stemmen niet netjes op hun beurt wachten, maar elkaar als het ware in de rede vallen – in al zijn varianten. Omdat dat lang niet met elk fugasubject lukt (meestal zou zulke overlap tot rommelige clashes leiden), puzzelde Bach hier een thema-in-blokjes bij elkaar vol intrigerende sprongen en spannende rusten.
Het meest opvallende stretto [passage waar de verschillende stemmen elkaar in een canon in de rede vallen] klinkt in de slotfase als Bach de vier stemmen in paren bundelt en ze twee aan twee tegen elkaar opzet. Plots wordt de beweging half zo druk en voel je samen met de rust een ingehouden spanning. Het is onzeker wat er gaat komen. In de lange weg tot die climax krijgen zowel thema als tegenthema ruim baan. Elk in een eigen expositie en in aparte stretti, en ze worden later ook inversus - op z’n kop - gebruikt. Alsof dit alles nog niet genoeg is, hoor dan ook de lijnen vol halve toonafstanden die als slangen door het weefsel kruipen. Veel om op te kauwen dus, en dat moet Bach ook hebben gevoeld, want tussen al die complexe bewerkingen van het thematisch materiaal zitten ontspannende ‘episodes’ geplakt. Korte delen waar de muziek eventjes vrij mag zijn, zodat speler en luisteraar moed kunnen verzamelen voor het grandioze vervolg.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 891
- Titel
- Prelude en fuga in bes klein
- Bijnaam
- nr. 22 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1739–1742
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 15 juni 2023
-
- Opnamedatum
- 15 maart 2022
-
- Locatie
- Domkerk Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera, licht
- Danny Noordanus
-
- Camera-assistent
- Abba Miltenburg
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie
- Josine Olgers, Marieke de Blaay
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!