Allein Gott in der Höh sei Ehr

BWV 664 uitgevoerd door Reitze Smits
Lutherse Kerk, Den Haag

Terug

Achter de muziek

Verhaal

Achtergrondvideo's

Credits

Hemelse vreugde

Bach geeft het stralende sluitstuk van zijn Gloria-trilogie een Italiaanse tint

Op het eerste gehoor kun je dit stuk nog maar nét een koraalbewerking noemen, want we moeten bijna tot het einde wachten om een herkenbare glimp op te vangen van de populaire melodie Allein Gott in der Höh sei Ehr, een Duitse herdichting van het Gloria. Maar net als in BWV 662 en 663 is het thema overal – zo omspelen of versieren de virtuoze loopjes eigenlijk de melodie – alleen verstopt Bach het nu achter een uitbundig, dansant stuk vol Italiaanse zwier.
De reden voor zoveel vrolijkheid is niet alleen muzikaal, hoewel Bach zich duidelijk heeft uitgeleefd in de heldere, virtuoze stijl van over de Alpen. Hij imiteert zelfs tot twee keer toe de arpeggio’s of springende akkoorden die je zo vaak hoort in Venetiaanse vioolmuziek. Bach gaat verder en steekt er een sterke Drieëenheidssymboliek achter, diep geworteld in Luthers preken. Als we BWV 662 beschouwen als een verklanking van de Vader en BWV 663 als de Zoon, dan is deze koraalbewerking onmiskenbaar een weerschijn van de Heilige Geest, de levensgever, die Luther in zijn Pinksterpreken steeds neerzette als de bron van vreugde en troost. De Geest doet de belofte dat de mens mag delen in de lichtheid van de engelen. Niks natuurlijkers dus dan twee (hemelse?) stemmen die buitelend spelen boven een eenvoudige barokke baslijn. En waar dan plots tussen hun spel toch de melodie opduikt waarmee het allemaal begon, daar hoor je Bachs genie. Om zijn devotie te benadrukken signeert hij het werk ook nog met S.D.G.: ‘Soli Deo Gloria’.

18 Choräle/Leipziger Choräle, BWV 651-668
In de laatste tien jaar van zijn leven verzamelde en vervolmaakte Bach een reeks koraalbewerkingen, vermoedelijk met het plan ze, net als het derde deel van de Clavier-Übung in 1739, in druk te laten verschijnen. Het gaat om een selectie van zijn composities uit veel vroegere jaren, toen hij in Weimar, Arnstadt en Mühlhausen als organist werkzaam was. De verzameling werd bekend onder de noemer 18 Choräle of Leipziger Choräle. Overigens is 18 koralen een misleidende titel. De set bevatte oorspronkelijk 17 stukken. Het achttiende, Vor deinen Thron tret ich (BWV 668), is later aan Bachs manuscript toegevoegd.

BWV: 664
Titel: Allein Gott in der Höh sei Ehr
Instrument: orgel
Genre: orgelwerken
Serie: 18 Choräle (orgel)
Jaartal: 1708-1717/1739-1742
Stad: Weimar/Leipzig
Bijzonderheden: Er zijn drie gekende bronnen: een schets en een vroege versie uit Weimar (664b en a) en een versie uit Leipzig (664).

Achtergrondvideo's

Organist Reitze Smits

“Het is een kamermuzikaal, vrolijk stuk, als een triosonate voor twee violen en een bas.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

Publicatiedatum

24 oktober 2014
Opnamedatum

29 november 2013
Locatie

Lutherse Kerk, Den Haag
Organist

Reitze Smits
Registrant

Arjan de Vos
Orgel

Johann Heinrich Hartmann Bätz, 1762
Productie

Frank van der Weij
Cameraregie

Jan Van den Bossche
Directors of photography

Jorrit Garretsen, Sal Kroonenberg
Muziekproductie, montage en mix

Holger Schlegel
Beeldmontage

Dylan Glyn Jones
Kleurcorrectie

Jef Grosfeld
Productie-assistentie

Imke Deters, Zoë de Wilde
Interview

Onno van Ameijde

Ontdek