Aus tiefer Not schrei ich zu dir

Aus tiefer Not schrei ich zu dir

BWV 686 uitgevoerd door Leo van Doeselaar
Freiberger Dom Sankt Marien, Freiberg, Duitsland

Achter de muziek

Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits

Vol op het orgel

Een zesstemmig boetekleed

Deze monumentale orgelbewerking van het Lutherse kerklied Aus tiefer Not schrei ich zu dir vertegenwoordigt binnen het derde deel van het Clavier-Übung de biecht in Luthers Kleine Catechismus (oftewel: geloofsleer). De tekst en melodie zijn Luthers eigen versie van de traditionele boetepsalm De profundis clamavi. In de catechismus wordt uitgelegd dat het eerste deel van de biecht bestaat uit het bekennen van je zonden. En dat gebeurt in dit lied. De genade volgt in BWV 687.

In het overzicht van stijlen en technieken dat Bach in het derde deel van de Clavier-Übung tentoonspreidt, is BWV 686 het ultieme voorbeeld van de stile antico: de strenge, op vocale muziek geënte ‘motetstijl’ uit de zestiende eeuw. Hier is geen ruimte voor frivoliteiten. Binnen tien maten omhult Bach ons met een sonoor zesstemmig boetekleed – verweven met opeenvolgende delen van koraalmelodie, en geborduurd met klagende motieven en momenten van harmonische vertwijfeling. 

Op de vraag welke zonden we moeten opbiechten, geeft Luther in zijn catechismus het antwoord dat we “voor God ons van alle zonden rekenschap moeten geven, ook die waarvan we ons niet bewust zijn”. Deze alomvattendheid klinkt door in BWV 686: niet alleen schreef Bach nergens anders een zesstemmige koraalbewerking voor orgel, ook vraagt hij expliciet om het ‘organo pleno’ (volle orgel) en zelfs een uitzonderlijk ‘pedale doppio’ (dubbel pedaal) waarin beide voeten ieder een eigen stem spelen. Een vollediger boetedoening is moeilijk denkbaar.

Clavier-Übung
Bach publiceerde in Leipzig tussen 1731 en 1741 vier delen Clavier-Übung, een titel die Johann Kuhnau, zijn voorganger als Thomascantor, al eerder had gebruikt voor soortgelijke bundels met werk voor orgel en klavecimbel. De composities zijn zeer verschillend van aard en hebben, anders dan de titel doet vermoeden, een hoge moeilijkheidsgraad. Alle op dat moment gangbare stijlen, genres en technieken voor klavecimbel en orgel laat Bach de revue passeren, maar dan in de superieure vorm waar alleen hij het patent op had. 

Clavier-Übung I (1731) bevat de zes partita's, BWV 825-830, Clavier-Übung II (1735) het Concerto nach italienischem Gusto, BWV 971 en de Ouverture nach französischer Art, BWV 831, en Clavier-Übung IV (1741) de Goldbergvariaties, BWV 988. Clavier-Übung III (1739) is als enige en omvangrijkste deel bestemd voor orgel en bevat voornamelijk koraalbewerkingen, dat wil zeggen orgelpreludes gebaseerd op Lutherse kerkliederen. Van ieder koraal maakte Bach twee versies: een voor groot orgel en een voor een kleiner orgeltype. De meeste koralen verwijzen naar de zes pijlers van de catechismus. Het is onduidelijk of Bach ze ook tijdens de dienst speelde, of dat hij er misschien voor eigen gebruik zijn muzikale ideeën in uitwerkte, zonder zicht op een publieke uitvoering.

BWV
686
Titel
Aus tiefer Not schrei ich zu dir
Instrument
orgel
Genre
orgelwerken
Serie
Clavier-Übung III
Jaartal
1739
Stad
Leipzig

Met steun van

Achtergrondvideo's

Organist Leo van Doeselaar

“Dit orgel in de Freiberger Dom wordt gezien als het meesterwerk van Gottfried Silbermann. Dit was het eerste orgel wat hij helemaal zelf bouwde en het werd later een van zijn beroemdste orgels.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

  • Publicatiedatum
    31 augustus 2023
  • Opnamedatum
    18 september 2020
  • Locatie
    Freiberger Dom Sankt Marien, Freiberg, Duitsland
  • Organist
    Leo van Doeselaar
  • Orgel
    Gottfried Silbermann, 1711-1714
  • Regie en beeldmontage
    Robin van Erven Dorens
  • Muziekopname
    Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
  • Audiomontage en -mix
    Guido Tichelman
  • Camera
    Robin van Erven Dorens, Onno van der Wal
  • Licht
    Ernst-Jan Thieme
  • Assistent audioregie
    Marloes Biermans
  • Interview
    Robin van Erven Dorens, Marloes Biermans
  • Productie
    Jessie Verbrugh
  • Met steun van
    MWH4impact

Help ons All of Bach te voltooien

Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!